O'zbekiston tarixi

partiyasining buzg„unchilik xatti-harakatlari qizil ipdek boiib yotadi. Qizil 
qo„shin otryadlari qaroqchilarga qarshi kurash o„miga butunlay 
ichkilikbozlik bilan shug„ullanishdi, qurol va o„q-dorilami huddi shu 
qaroqchilarga sotishdi (xususan armanlar), uyezdlarga borib tinch 
qishloqlami qaroqchilikda ayblab talon-taroj qilishdi. Armanlar sart qizlarini 
zo„rlab nomusini toptashdi, ayollar va bolalami chopishdi. Bulaming 
hammasi diniy mutaassiblik va musulmonlar hissiyotiga tekkach, 
musulmonlar ixtiyorsiz ravishda qaroqchilar to'dasiga borib qo„shilishdi... 
Andijonda armanlar qishloqlaridan juda ko„plab sart qizlarini olib kelib 
ulami o„z xususiy buyumiga aylantirganini aniqladik. Buzg„unchilik 
harakatining bu va boshqa ko„plab jihatlari 
1
 «Fan va turmush» jumali, 1997-yil, 2-son.
116 

---

musulmon xalqlarining qo„zg„alishiga sabab bo„lishi mumkin. Yana bir 
muhim jihat. Skobelev shahrida musulmon kommunistlarining umumiy 
yig„ilishida armanlaming zo„ravonligiga bir necha marta duch kelgan bir 
musulmon yigiab so„zlaganini butun yig„ilish ahli ko„rdi, armanlar gunohsiz 
musulmonlami o„qni ayab ayovsiz chopishgan, ayollaming nomusini toptab 
g„azab bilan: «Agar Allohing qudratli boisa, senlarga najot bersin», 
deyishgan (diniy kamsitish va xo„rlash). Bizning shonli Qizil qo„shin juda 
yomon rol 
0
„ynadi»
1
. 
Muhammadinbek 
(Marg„ilon, 
Suvchi 
mahallasidan), 
nihoyat, 
siyosatdon, botir, tadbirli, qahramon. Ozod Turkiston quruvchi, nomdor 
boig„on baxtsiz, bu buyuk toymas qo„mondonni tanitmoq uchun har qancha 
so„zlasak, arzishga egadir. Haqiqatan, din, vatan va millat fidoyisi bo„ldi. 
«Turkiston - Turkiston xalqining yurtidir. Dushmanni yurtimizdan 
haydaymiz!» derdi». 
Nosirxon To„ra (Namangandan). «Turkiston ona yurtimizdir. Turkiston 
turk qahramonlar beshigidir!» derdi. 
Yuqorida Turkiston xalqlarining milliy ozodlik va istiqlol uchun 
bo„lgan kurashining birinchi bosqichi 1918-yil fevraldan 
1924- 
yilgacha bo„lganligi ta‟kidlandi. Bu davrda kurashning 
asosiy markazi Farg„ona vodiysi bo„ldi. Tarixchi Boymirza Hayit so„zlariga 
qaraganda, qizil askar qo„shinlariga qarshi kurashning ilk o„chog„i Qo„qon 
shahri bo„lgan va bu kurashning boshida Kichik va Katta Ergash
2
hamda 
Muhammad Aminbek (Madaminbek)lar turganlar. 
1918- 
yil fevral oyida qizil askarlar Turkiston Muxtoriyatini tor-mor 
qilib Qo„qonni dahshatli qonga botirgach, shahami himoya qilishni o„z 
zimmasiga olgan Kichik Ergash o„z qaramog„idagi kuchlar bilan Qo„qonni 
tashlab chiqishga majbur boidi. U shaharga yaqin Bachqir qishlog„iga kelib 
0
„mashdi va shu yerdan turib qizil kallakesarlarga qarshi kurashni davom 
ettirdi. Kichik Ergash 1918-yil 27-fevralda qizil askarlarga qarshi olib 
borilgan janglaming birida halok boidi. 
1918- 
yil yoziga kelib milliy-ozodlik harakati katta kuchga 
aylangan edi. Jumladan, Ergash Qo„rboshi rahbarligidagi vatanparvar 
kuchlaming o„zi 1918-yil yozida 70 otryaddan iborat boiib, har bir otryadda 
20 nafardan 1800 nafargacha jangchilar bor edi
3
.