O'zbekiston tarixi
Oxunboboyev У. Tanlangan asarlar. - Т.: O‘zbekiston, 1985. 424-bet
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
|
1
Oxunboboyev У. Tanlangan asarlar. - Т.: O‘zbekiston, 1985. 424-bet. 479 1941 -yilda 0 „zbekiston qishloq xo„jaligi xodimlari davlatga 1645,7 ming tonna 1940-yildagiga nisbatan qariyb 200 ming tonna ko„proq paxta topshirdilar, hosildorlik gektar boshiga 17,7 sentnerga yetdi, davlat rejasi 106 foiz bajarildi. 1941-yil iyul oyi oxirlarida respublika bo„yicha 1940- yilning shu davriga nisbatan davlatga uch hissa ko„p g„alla, 12,051 tonna pilla topshirildi. 0„zbekiston qishloq mehnatkashlari 1942-1943-yillarda ham jon kuydirib mehnat qildilar, «Hamma narsa - front uchun, hamma narsa g„alaba uchun!», « 0 „zim uchun va frontga ketgan do„stim uchun!» degan shiorlar ostida qo„shimcha majburiyatlar oldilar. Jamoa va davlat xo„jaligi dalalarida ko„p ming kilogrammchilar - «o„n ming kilogrammchilar», «o„n besh ming kilogrammchilar» harakati keng quloch yoydi. Ammo 1942-1943-yillarda vaziyat juda og„ir keldi. Respublika paxtakorlari paxta tayyorlash davlat rejalarini bajara olmadilar, paxtaning hosildorligi gektar boshiga keskin pasayib ketdi. 1941-yildagi 17,7 sentnerdan 1942-yilda 9,4 va 1943-yilda esa 7,1 sentnerga tushib ketdi. Jami boiib 0„zbekiston SSRning jamoa va davlat xo„jaliklari davlatga paxtani 1 million tonnaga yaqin kam berdilar. VKP(b) markaziy komiteti 1944-yil 6 -martda «0„zbekistonda paxtachilikni tiklash va rivojlantirish choralari to„g„risida» qaror qabul qildi, 0 „zbekiston partiya va shoio rahbarlarini qattiq siquvga oldi. Qarorda 0„zbekistondagi vaziyat tahlil qilindi, partiya, shoio va jamoat tashkilotlarining paxtachilikka rahbarlik qilishda yoi qo„ygan xato va kamchiliklari keskin tanqid qilindi. Ozuqabop ekinlar maydonining kengayishi hisobiga paxta ekin maydonlari kamaydi. Xo„jaliklarda ekin maydonlarining strukturasi o„zgarib ketdi, ishchi kuchi, texnika, o„g„itlar yetishmay qoldi, mexanizator va kombaynchilar tayyorlash kamayib ketdi, mineral o„g„itlar ishlab chiqarish sur'ati ham keskin susaydi. Jamoa xo„jaliklarini yuk avtomobillari bilan ta‟minlanish darajasi ham achinarli ahvolda edi. Paxtachilikni rivojlantirishda jamoa xo„jaliklarining ichki imkoniyatlaridan toiiq foydalanilmadi. Ulami xo„jalik-tashkiliy jihatdan mustahkamlashga yetarli darajada e‟tibor berilmadi, ilg„orlar tajribasi umumlashtirilmadi va ommalashtirilmadi, mehnatni tashkil etish va hisobga olishda egasizlikka yoi qo„yildi, yerlar agrotexnika qoidalari asosida ishlanmadi, shudgorlash ishlari sifatsiz amalga oshirildi va paysalga solindi. Ba‟zi tuman xo„jaliklarida g„o„zapoyalami yigishtirib olish 480 cho„zilib ketdi. G„o„za qator oralarida ishlov berish muddatlari kechikib, sifatsiz o„tkazildi. Albatta, bu kamchiliklaming urush bilan bog„liq obyektiv va subyektiv sabablari bor edi. Shu sababdan 0„zbekiston partiya va sho„ro tashkilotlari Markaziy Ittifoq hukumatining yordami bilan respublika jamoa, davlat xo„jaliklari va MTSlarining moddiy-texnika bazalarini mustahkamlash uchun 1944- 1945-yillarda urush yillarining qiyinchiliklariga qaramasdan 2300 yangi traktorlar, 3000 yuk avtomobili, 70 mingdan ortiq qishloq xo„jalik inventarlari, 660 ta ta‟mirlash asbob-uskunalari va 375 ming tonna mineral o„g„it ajratildi. Shahaming qishloqqa otaliq yordami kuchaytirildi. Ko„rilgan chora-tadbirlar natijasida 0„zbekiston 1944-yilni muvaffaqiyat bilan yakunladi. Paxta tayyorlash rejasi 15-dekabr- dayoq ado etildi. Davlatga 820 ming tonna yoki 1942-yildagiga qaraganda 325 ming tonna ko„p paxta yetkazib berildi. 1945- yil yanvar oyida 0„zbekiston paxtakorlarining ikkinchi qurultoyi bo„lib o„tdi. Qurultoy Markazning topshirig„iga asosan 1945- yilda davlatga 1 million tonna paxta yetkazib berish vazifasini qo„ydi. 0 „zbekiston qishloq mehnatkashlari mamlakat va xalq hayoti uchun eng og„ir sharoitda bu murakkab vazifani muvaffaqiyatli hal etib, 1945-yilda kattagina yutuqlarga erishdi. Davlatga paxta topshirish rejasi 26-dekabrda 100,6 foiz qilib ado etildi va 1944- yildagiga nisbatan bir necha ming tonna ko„p paxta yetkazib berildi. Urushning dahshatli va og„ir yillarida ishchilar bilan dehqonlar, shahar bilan qishloq o„rtasidagi mustahkam do„stlikning samarasi tufayli bunday murakkab va ulug„vor ishlami amalga oshirish mumkin bo„ldi. Birgina Toshkent shahar sanoat korxonalarining o„zigina 1941-1945-yillar mobaynida jamoa xo„jaliklariga 5 ming chigit seyalkasi, 2 ming dizel, 1552 ko„rak chuviydigan mashina, 8,8 ming g„o„zapoyalami yig„ishtirib beradigan mashinalami berdi. Butun respublika qishloq xo„jaligi uchun tayyorlab berilgan ehtiyot qismlar 16 million so„mni tashkil etdi. Bundan tashqari shahar aholisi qishloq mehnatkashlariga ming- ming tonnalab mineral va mahalliy o„g„itlar bilan ham yordam berdi. Respublikamizning yirik sanoat korxonalarida minglab qishloq mehnatkashlari slesarlik, temirchilik, tokarlik, quruvchilik kasblarini egalladilar. Ko„plab oliy va o„rta maxsus ma‟lumotli muhandis-texniklar, 16 - 17 46 481 qishloq xo„jaligi mutaxassislari, iqtisodchilar, o„qituvchilar respublikaning turli shaharlaridagi o„quv dargohlarida ta‟lim olib o„z qishloqlariga qaytdilar. Xullas, 1941-1945-yillar davomida 0„zbe- kistondagi har xil kurslarda 200 mingdan ko„proq jamoa a‟zosi o„qib chiqdi. Umuman aytganda, 0„zbekiston qishloq mehnatkashlari g„oyat- da og„ir va qiyin sharoitlarda mehnat qilib Germaniya fashizmi ustidan qozonilgan g„alabani tezlashtirishda o„zlarining munosib hissalarini qo„shdilar. Respublika qishloq xo„jaligi urush yillarida front va g„alaba uchun havo va suv kabi zarur bo„lgan 4 million 806 ming tonna paxta, 1 million 282 ming tonna don, 54,1 ming tonna pilla, 482 ming tonna kartoshka va sabzavot, 57,6 ming tonna meva va uzum, 36 ming tonna qoqi, 159 ming tonna go„sht, 22,3 ming tonna jun yetkazib berdi 1 . Bu ulkan va mislsiz jasoratdir. Biz bu bilan haqli va qonuniy sur‟atda faxrlanamiz. Xalqimiz urush tufayli kelib chiqqan barcha qiyinchiliklami hisobga oldi, qay bir jabhada bo„lmasin bosh tortmay astoydil mehnat qildi va onglilik namunasini ko„rsatdi. Urushdan keyingi davrda 0 „zbekiston qishloq xo„jaligini faqat paxtachilikka ixti- soslashtirish yoiida olib borilganligi paxta yakka hokimligining yanada kuchayishiga olib keldi. 0„zbekiston SSSRning xom ashyo bazasi boiib qoldi. Bu hoi 0„zbekiston mehnatkashlarining milliy fojiasi sifatida uning siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va ma‟naviy qashshoqlashishiga bosh sababdir. Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|