O'zbekiston tarixi

1
 O'sha manba.
2
 O'zR PDA, 58-fond, 356-ro‘yxat, 102-ish, 2-varaq.
3
 O'zRMDA, 837-fond, 35 s-ro‘yxat, 1120-ish, 128-varaq. 
4
O'sha manba. 
603

---

bermaslikdir. «...Xalqni bo„ysundirish uchun, - deydi 0„zbekiston xalq 
yozuvchisi Said Ahmad, - vahimada tutish kerak boigan. Bu ishda repressiya 
qo„1 kelgan... Men qamoqda yotib bulami asta- sekin tushuna boshladim»
1
. 
Urushdan keyingi davrda SSSR qamoqxonalarida qancha mahbuslar 
boiganligi haqida G„arb matbuotida har xil raqamlar beriladi: eng kami 8 
million, eng ko„pi 15 million. Angliya hukumatining 1950-yil 15-avgustda 
BMTning Iqtisodiy va Sotsial Kengashidagi majlisida bergan maiumotlariga 
qaraganda, SSSR qamoqxonalarida 10 million mahbus boigan
2
(SSSRning 
o„zida bunday maiumotlar matbuotda berilmas edi). Ammo bir narsa ayonki, 
1947-yilga kelib 0„zbekiston SSRda qamoqqa olishlar shu darajada ko'payib 
ketdiki, mavjud qamoqxonalar mahbuslami o„z bag„riga sig„dirolmay qoldi. 
Shu boisdan SSSR Ministrlar Sovetining 1947-yil 1-martdagi maxsus qarori 
bilan aprel oyigacha 3 ming mahbusga moijallangan 3 ta lagemi zudlik bilan 
tayyorlash 0„zbekiston hukumatiga topshirildi
3
. Bu lagerlar Sirdaryo 
bo„yidagi Shirinsoyda (1000 kishilik) 5 aprelda, suv taqsimoti (vodorazdel) 
oxirida (700 kishilik) 15 aprelgacha.va Gravzavodda (1300 kishilik) 25 
aprelgacha
4
qurib tugallanishi lozim edi. 
Urush tamom boiishi bilanoq ilm-fan, ma‟rifat va madaniyat 
xodimlariga nisbatan qatag„onlaming boshlanishi tasodifiy emas edi, albatta. 
Mamlakat uzoq davom etgan urushdan holsizlanib chiqdi. Ijtimoiy 
hayotning hamma sohalarida, awalo, iqtisodiy jabhada qiyinchiliklaming 
boiishi tabiiy edi. Albatta, bu ijtimoiy-iqtisodiy hayot qiyinchiliklariga 
nisbatan xalqning ko„zini ochadiganlar birinchi navbatda ziyolilar edi. Shu 
boisdan 
ham 
«xalqlar 
dohiysi» 
ommaning 
aqli 
va 
ko„zini 
ravshanlashtiradigan ana shu ziyolilarga o„ziga xos «donolik» bilan 
«Markscha-lenincha nazariy yo„l»ning dunyoda inkor etib boimaydigan 
birdan bir yagona va to„g„ri yoi ekanligidan saboq berishni o„zining bosh 
maqsadi deb bildi. Bu rejalar «Ulug„ dohiy»ning bevosita buyrugi va 
ko„rsatmasi asosida 1946-1951-yillarda VKP(b) MQ tomonidan qabul 
qilingan yuqorida