O‘zbekiston tarixi (XIX asrning ikkinchI yARmI – XX asr boshlari)

Buxoro arki. XIX asr
Buxoro 
amirligining 
davlat boshqaruvi
http://eduportal.uz

---

9
Xudoyorxon saroyi. XIX asr oxiri
Qo‘qon xonligining
davlat boshqaruvi
kimiyatga ega bo‘lgan. Oliy hukmdor 
hisob langan xon qarorgohi Xiva shah-
rida joylashgan. Bu shaharda ichki – 
Ichan qal’a va mudofaa devori bilan 
o‘ralgan tashqi – Di shan qal’a mav jud 
bo‘lgan. Xonlikda Xiva, Urganch, Qi-
yot, Hazorasp, Qo‘ng‘irot kabi shahar-
lar ma’muriy, savdo-sotiq va mada niy 
markaz lar hisoblangan. Xonlikda oliy 
amaldor devonbegi hisoblanib, uning 
ixtiyorida qo‘shbegi, meh tar, otaliq-
dan iborat ken gash faoliyat ko‘rsatgan. 
Aholining tinchligi va osoyish taligi bilan mirshabboshi, xonlikdagi tartib-
intizom ishlariga xon qo‘shinlarining bosh qo‘mondoni – yaso vulboshi, 
diniy ishlar va shariat qoidalariga rioya etilishi va amal qilinishi masala-
lariga shayxul islom, sug‘o rish inshootlari va suv ta’minoti hamda taqsi-
motiga mirobboshi mas’ul hisoblangan. Harbiy bo‘linmalarga lash kar­
boshilar qo‘mondonlik qil gan. Askarlik xiz matida bo‘lganlar soliqlardan 
ozod qilingan.
Qo‘qon xonligida oliy hukmdor xon hisoblangan. 
Xonlik minglar sulolasi tomonidan boshqarilgan 
va uning ma’muriy markazi Qo‘qon shahri bo‘lgan. 
Qo‘qon xoni hokimiyati merosiy hisob lanib, xon cheklanmagan siyosiy, 
ma’muriy va harbiy hokimiyatni o‘z qo‘lida mujassamlashtirgan. Eng 
yuqori harbiy lavozim amirlashkar bo‘lib, u harbiy vazir hisoblangan. 
Xonlikdagi alohida harbiy bo‘linmalarga mingboshilar rahbarlik qilgan. 
Ichan qal’a. Xiva (zamonaviy rasm)
Ular keyinchalik bosh vazir vazifa sini 
bajargan. Xazina ishlari va xarajatlarini 
mehtar nazorat qilib borgan. Qozika-
lon, qozilar islom dini qoidalari asosida 
sud ishlarini olib borganlar. Muhtasib­
raislar diniy ishlar, shariat qoidalariga 
rio ya qilinishi, savdo-sotiq ning to‘g‘-
ri yuritilishini nazorat qil ganlar. Xon-
likdagi ichki tar tib-intizom ishlari bilan 
mir shablar shug‘ullangan.
http://eduportal.uz

---

10