O’zbekistonda menejment nazariyasi qachon shakllangan. Usul nima. Boshqaruv usullarichi Korporativ boshqaruvning axamiyati

Usul nima. Boshqaruv usullarichi- Boshqaruv usuli – bu xodimlarga va umuman ishlab chiqarish jamoalariga ta’sir ko’rsatish usullari bo’lib bu usullar qo’yilgan maqsadlarga erishish jarayonida maskur hodimlar va jamoalarning faoliyatini uyg’unlashtirishni nazarda tutadi. Boshqaruv usularini to’g’ri va o’z vaqtida qo’llay bilish rahbarning yutug’idir.
Boshqaruvning tashkiliy ma’myriy usuli Tashkiliy ma’muriy usullar boshqarish usullari
tizimida alohida o’rin tutadi. Bular quydagilar Boshqarish apparatining muayyan
strukturasini tuzish Xar bir boshqaruv bo’g’ininig funksiyalarini belgilash
Qaqrlarni to’g’ri tanlash Ma’muriy usullarga Istemolchilarning xuquqlarini himoya qilish
Atrof muhitni muxofaza qilish
Boshqaruvning iqtisodiy usullari iqtisodiy manfaatlardan oydalanishga asoslanadi. Zero xar qanday jamiyatning iqtisodiy munosabatlari ehg avvalo manfaatlarda namoyonbo’ladi.
Bu manfaatlar uyg’un suratda bog’lab olib borish muammosi bir qator muammolarni xal qilishni xar bir davr sharoitlariga muvofiq keladigan munosabatlarni o’rnatishni talab qiladi
Masalan, bozor iqtisodiyoti sharoitida umumjamiyat manfaatlarini ro’yobga chiqarish maqsadida quydagi iqtisodiy boshqaruv usullari Korxonalar va xo’jaliklarga faoliyat yuritishlarida erkinlik va mustaqillik berish.Xo’jaliklarni pirovard natijalariga binoan moddiy rag’batlantirish soliq imtiyozlarini berish Korxona va xo’jaliklar o’rtasidagi o’zaro shartnomalarining bajarilish intizomini mustahkamlash va ularning ro’lini oshirish.
Iqtisodiy boshqaruv usulining asosiy vazifasi ishlab chiqaradigan maxsulot birligiga sarflanadigan xarajatni kamaytirishga imkon beruvchi xo’jalik mexanizmini yangi usullarini manfadorlik muxitini vijudga keltirish. Bu usul kishilarning shaxsiyva gurux
Manfaatlarini yuzaga chiqarish orqali ularning samarali ishlashi taminlanadi.
Bu maqsadda qoshimcha ish haqi to’lash mukofotlar berish bir yo’li katta pul bilan taqdirlash kabilar muxim ahamiyat kasb etadi
Korporativ boshqaruvning axamiyati- Ma'lumki, iqtisodiyotda turli boshqaruv shakllariga ega bo‗lgan tadbirkorlik tashkilotlari yonma-yon amal qilib keladi. Shular orasida korporativ shaklda boshqariluvchi tuzilmalarning boshqaruv tizimi anchayin murakkab va koproq diqqatga sazovordir. Ta'kidlash joizki, korporativ boshqaruv tuzilmalarining samarali faoliyat yuritishi, ular aksiyadorlarining manfaatlari toalaqonli bolishi, investitsion jozibadorligi, moliyaviy inqirozga uchramasligi kop jihatdan korxonada amal qilayotgan korporativ boshqaruv tizimiga bog‗liq. Shunday ekan, iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida korxonalarda korporativ boshqaruv tizimini tashkil etish hamda ushbu tizimni takomillashtirish yo‗llarini o‗rganish muhim vazifalardan biri sanaladi.
Yurtboshimiz ta‘biri bilan aytganda, “2014 - yil yuqori o‟sish sur‟atlari bilan rivojlanish, barcha mavjud imkoniyatlarni safarbar etish, o‟zini oqlagan islohotlar strategiyasini izchil davom ettirish yili bo‟ladi”2. Shunday ekan, Korporativ boshqaruv tizimini tegishli tartibda o‗rganish bugungi kunning muhim strategik yo‗nalishlaridan biridir. Zero, mamlakatimizda hali to‗la – to‗kis tadqiq etilmagan mazkur sohani iqtisodiyotda keng targ‗ib etish, mamlakatimiz iqtisodiyotini yuksaltirishda korporativ tuzilmalarning roli va ahamiyatini oshirish borasida hali ko‗plab vazifalarni amalga oshirish lozim. Bu esa istiqbolda mazkur boshqaruv shaklidan samarali foydalanish maqsadida rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotida amal qilib kelayotgan korporativ boshqaruv usullarini teran tahlil etish lozimligini ko‗rsatadi.
Mulkchilik shakllarining turli-tumanligi va ularning huquqiy jihatdan tеngligi milliy iqtisodiyotda bozor munosabatlari qaror topishining eng muhim sharti hisoblanadi. Rеspublikamizda bosqichma-bosqich olib borilayotgan iqtisodiy islohotlar va davlat mulkini хususiylashtirish natijasida yakka mulkchilikka barham bеrildi va yangi mulkchilik shakllari, хususan, aksiyadorlik jamiyatlari rivojlana boshladi. Ayni vaqtda хususiy korхonalar, mas‘uliyati chеklangan jamiyatlar va boshqa tashkiliy-huquqiy shakldagi tuzilmalar rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlar va huquqiy asos yaratildi. Buning natijasida tobora kеng ko‗lamda faoliyat yuritayotgan korporativ tuzilmalarni samarali boshqarish va rivojlantirish dolzarb masalalardan biriga aylandi.
Shuningdek bugungi kunda ham mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirish yo‗nalishidagi vazifalarni hal etishda modеrnizatsiya qilinayotgan yirik aksiyadorlik kompaniyalarining korporativ boshqaruv tizimini takomillashtirish muhim rol o‗ynamoqda.
Mamlakatimizda korporativ boshqarishning milliy modelini shakllantirish jarayonlari davom etmoqda, shu sababli ushbu bitiruv malakaviy ishida korporativ
Korporativ boshqaruvning paydo bolishi va rivojlanishi iqtisodiyot evolyutsiyasi qonuniyatini ozida aks ettiradi. Bu boshqaruv shakli tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish shakllari va tamoyillariga yangi talablar qoyilishi, tadbirkorlik birlashmalarini tashkil etishga yondashuvlarning rivojlanishi bilan vujudga kelgan.
Korporativ boshqaruv tarixining yana bir bosqichi sifatida mustaqil yuridik shaxslar va monopoliyalar korinishidagi xojalik birlashmalarini tashkil etish hisoblanadi. Bu ko‗rinishdagi birinchi birlashma 1882-yilda Jon R. Rokfeller tomonidan bir necha neft korporatsiyalarini qoshish yoli bilan tashkil etgan ―Standart Oil‖ kompaniyasi bo‗ldi4. Yuqorida keltirilgan shaxs va tahlillardan kelib chiqib shuni aytish mumkinki, korporativ boshqaruvning paydo bo‗lishi va rivojlanishi uyushmalar, shirkatlar, korporatsiyalar va aksiyadorlik jamiyatlari boshqaruvi bilan bogliqdir.
11-Variant.
1.Xodimlarni boshqarish tamoyillari
2.Menejment qonun-qoidalari va tamoyillari
11-Variant.
1.Xodimlarni boshqarish tamoyillari
2.Menejment qonun-qoidalari va tamoyillari
3.Menejmentda kommunikatsiya
JAVOB.1 “Xodim” iborasi o`zbek tilining izohli lug`atida “biror idora yoki muassasada ishlovchi kishi, xizmatchi ” ma`nosida talqin etiladi. Hozirgi kunda xodim va uni boshqarish muamosiga 2 xil yondashuv mavjud.
Inson resurslarini boshqarish;Xodimlarni boshqarish;“Inson resurslarini boshqarish” – tushunchasi boshqarishning strategik jihatlarini, shuningdek sotsial rivojlanish masalalarini o`z ichiga oladi va ularga ustivorlik beriladi. “Xodimlarni boshqarish” tushunchasi ko`proq kadrlar bilan tezkor ishlashni anglatadi. Inson resurslarini boshqarish faoliyat turlari Xodimlarni boshqarish deganda korxonada band bo`lgan kishilar salohiyatini rivojlantirish va undan samarali foydalanish, ularning normal (mo`radil) faoliyat ko`rsatish uchun zaruriy shart-sharoitlar yaratish bo`yicha o`zaro bog`langan tashkiliy-iqtisodiy ca sotsial tadbirlar tizimi tushuniladi. Funksional boshqaruv deganda bevosita kadrlar masalasini yechish bilan bog`liq masalalar, yani kadrlarni tanlash,ishdan bo`shatish malakasini oshirish, ish haqi va hokazolar tushuniladi. Tashkiliy boshqaruv tushunchasi kadrlar ishi uchun bevosita javob beruvchi barcha shaxs va institutlar ,yani rahbarlar , kadrlar bo`limi , kasaba uyushmalar va boshqalarni o`z ichiga oladi. Xodimlarni boshqarish tizimi deganda korxonada band bo`lgan kishilar salohiyatini rivojlantirish va undan samarali foydalanish, larning normal faoliyat ko`rsatishi uchun zaruriy shart-sharoit yaratish bo`yicha o`zaro bog`langan iqtisodiy-tashkiliy va sotsial tadbirlar tizimi tushuniladi. Xodimlarni boshqarish tamoyillari Xodimlarni boshqarish ikki guruhdan iborat tamoyillarga asoslanadi. Har bir tamoyil xodimlarni boshqarishning u yoki bu jihatini takomillashtirishga xizmat qiladi. Masalan, ilg‘orlik tamoyili korxona doirasidagi boshqaruv tizimining chet el yoki mahalliy ilg‘or korxonalar boshqaruv tizimiga mos keladimi, zamon talabiga javob beradimi yoki yo‘qmi degan savolga javob bersa, muvoziylik tamoyili esa xodimlar boshqaruvidagi tezkorlikni oshiradi va hokazo (3-jadval). Korxonada band bo‘lgan barcha xodimlar ikki toifadan iborat: ishlab chiqaruvchilar yoki xizmat ko‘rsatuvchilar va boshqaruvchilar (rahbarlar, mutaxassis-menejerlar).Xodimlarni, ya’ni inson omilini boshqarish quyidagi jihatlarni boshqarishni o‘z ichiga oladi.