O’zbekistonda suv ta’minoti tizimi vazifalari va ularni faoliyatini tashkil qilish

O’ZBEKISTONDA SUV TA’MINOTI TIZIMI VAZIFALARI VA ULARNI FAOLIYATINI TASHKIL QILISH bajardi: 329-guruh talabasi bobojonova zeboxon.

.

Reja: 1. Kirish. 2. qisqacha tarixiy ma’lumot. 3. suv ta’minot vazifalari.

SUV TA’MINOTI VAZIFALARI VA UNING ASOSIY SISTEMALARI

KIRISH Suv ta’minoti – turli xildagi istemolchilar suv bilan ta’minlashga qaratilgan tarbirlar kompleksidir. Birinchi darajadagi va kerakli miqdorda sifatli suv bilan ta’minlanadi shart bo’lgan istemolchi axoli xisoblanadi. Yer sharining faqat 30% yaqinini quruqlik, qolgan (1670 mln km DAN KO’PROQ) QISMINI ESA DUNYO OKEANI TASHKIL ETADI. Yer sharida mavjud bo’lgan suvlarning atigi 230 mln kmgina daryo va chuchuk ko’llarga tegishlidir. Ter sharida mavjud bo’lgan suvlardan faqat 0.3-0.4% gina sifati bo’yicha ichimlik maqsadllari uchun yaroqlidir. Bu esa sal kam 1 minutga yetarli bo’lardi.

Qisqacha tarixiy ma’lumot. 1. suv ta’minotiga mo’ljallangan birinchi inshootlar: - eramizdan oldingi 3000 yil – kanallar - eramizdan oldingi 2500 yilda misrda – 90 metrgacha bo’lgan quruqlar. 2. 1917 yilgacha sobiq sovet ittifoqidagi shaxarlarning 20% gina vodoprovod bilan ta’minlangan edi. Suv istemoli me’yori 25-30l/suv tashkil etardi. Xozir eng katta shaxarlarda (moskva, Leningrad, Toshkent) suv istemoli me’yori 500-600l/suv tashkil etadi. 3. bu og’ir axvoldan chiqish bo’yicha so’nggi vaqtda respublika xukumati va president tomonidan kata ishlar qilinmoqda. Jumladan prezidentimizning 1990y 28 iyun “Qishloq axolisini ichimlik suv va tabiiy gaz bilan ta’minlashni yaxshilash” to’g’risidagi qarorini aytib o’tish mumkin.

Suv ta’minoti vazifalari: 1. suv ta’minoti manbasini toppish; 2. suv sifatini yaxshilash; 3. suvni zarur vaqtgacha saqlash; 4. suvni nasos stantsiyalari yordamida ko’tarish; 5. suvni tashish; 6. suvni istemolchilar orasida tarqatish.

Ichimlik suv sifatiga qo’yilgan talablar ichimlik, xo’jalik va texnik maqsadlar uchun ishlatiladigan suvning sifati xar xil eruvchan va erimaydigan mineral va organic moddalarning tarkibiga bog’liq. Suvning sifati uning fizik, ximik, bakteriologik xamda biologic xossalari yig’indisi (to’plam) bo’yicha aniqlanadi. Ichimlik suvning sifatiga qo’yiladigan talablar davlat standarti o’Zdst 950:2011 “ichimlik suv” talablari asosida belgilangan. Ishlab chiqarish korxonalarida foydalaniladigan suvni sifatiga qo’yiladigan talablar turli tarmoq me’yorlari va texnik shartlar bilan chegaranaladi. Toza ichimlik suvi tiniq, rangsiz, xidsiz, mazasiz va kasallik qo’zg’atuvchi bakteriyalarsiz bo’lishi kerak. Suv xarorati yil davomida mumkin qadar bir tekis bo’lishi maqsadga muvofiqdir. Jumladan chorvachilikni maxsuldorligini oshirish uchun eng qulay xarorat 7-12 grad.c.

Ichimmlik suv sifatiga qo’yiladigan talablar suvning tiniqligi uning tarkibidagi suzib yuruvchi moddalarga bog’liq bo’lsa, uning rangliligi turli eruvchan va erimagan moddalar miqdoriga bog’liqdir. Ranglilikning o’lchov birligi gradus bo’lib, platina-kobalti shkala nomli asbob yordamida etalon rangli 20 gradusdan yuqori bo’lmasligi kerak. Suvning xidi uning tarkibidagi turli gazlar va organic moddalar miqdoriga bog’liq. Suvdagi yoqimsiz xid uning tarkibida tuzlar, o’simlik qoldiqlariga xos bo’lgan chirindi maxsulotlari borligidan dalolat beradi. Gost bo’yicha xarorati 20grad.gacha bo’lgan ichimlik suvini 60 grad.gacha isitilganida xam xidi va mazasi 2 balldan yuqori bo’lmasligi zarur.

Tabiiy suvlarni minerallashganlik darajasiga qarab, ular: 1. chuchuk suv 200-500mg/l 2. mutadil minerallashgan suv 500-1000mg/l 3. sho’rta’m suv 1000-3000mg/l 4. sho’r suv 3000-10000mg/l 5. yuqori minwrallashgan suv 10000-35000mg/l 6. namakobga yaqinlashgan suv 35000-50000mg/l 7. namakob 50000-400000mg/l bo’linishi mumkin.

Ichimlik suv ta’limoti va kanalizatsiya tizimlarini kompleks rivojlantirish va modernizatsiya qilish soxasida. *2017yil yakunlari bo’yicha suv ta’minoti muammoli bo’lgan xududlarda istiqomat qiluvchi 850 mingdan ortiq axolini toza ichimlik suvi bilan ta’minlanishini yaxshilandi. *Jumladan: *qoraqalpog’iston respublikasida. *davlatimiz raxbarining topshiriqlariga asosan 2017 yilda qisqa muddat ichida mo’ynoq tumani axolisini toza ichimlik suvi bilan ta’minlash bo’yicha umumiy qiymati 26,4mlrd.so’m, uzunligi 101km bo’lgan qo’ng’irot mo’ynoq suv quvuri va “qo’ng’irot” suv taqsimlash inshooti qurildi.

*surxandaryo viloyatida. *surxondaryo viloyati “xo’jayipok” tumanlararo suv quvurining “sherobod”, “gurin” va “saroy” suv taqsimlash inshootlari xamda 14,4km magistral suv quvurlarida qurilish Bo’ysun tumanidagi “avlod” suv olish inshootida rekonstruksiya ishlari yakunlandi. *boysun tumanida uzunligi 34,7km (d-400mm) bo’lgan “xo’jamayxona-boysun” suv quvuri va “boysun” suv taqsimlash inshootida qurilish ishlari amalga oshirilmoqda. Mazkur obyektni to’liq ishga tushirilishi joriy yilning 1-sentyabrida rejalashtirilgan. *shu bilan birga, Toshkent, jizzax, sirdaryo viloyatlarida xam axolini toza ichimlik suvi bilan ta’minlash borasida ishlar amalga oshirildi.

*2017-2021 yillarga qabul qilingan dasturni amalga oshirish natijasida 2021 yilga kelib axolini markazlashgan ichimlik suvi ta’minoti bilan qamrab olinishi respublikamiz miqyosida 84%, bir qator xududlarda esa 90% yetkaziladi. Bunda 4,9mln. Axolining ichimlik suvi ta’minoti yaxshilanadi, shundan qo’shimcha 1,1 mln. Axoli sifatli ichimlik suvi bilan ta’minlanadi.

Etiboringgiz uchun rahmat!