Өзбекстан республикаси жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги қарақалпақ МӘмлекетлик университети

5.Tiykarǵı qurallardan paydalanıw
Tiykarǵı qurallardan paydalanıwdıń juwmaqlawshı nátiyjesin sáwlelendiriwshi tiykarǵı kórsetkishler tómendegiler bolıp tabıladı: kapital ónimliligi, kapital sıyımlılıqı, kapital -miynet qatnası hám tiykarǵı fondlarning rentabelligi.
aktivler rentabelligi ishlab shıǵarılǵan ónim kóleminiń tiykarǵı islep shıǵarıw fondlari ma`nisine qatnası menen anıqlanadı :

F. o. = N/Fs.p. f.,

qayda F. o.- aktivler rentabelligi; N - shıǵarılǵan (sotilgan) ónim kólemi, rub.; Fs.p. f.- tiykarǵı islep shıǵarıw fondlarining ortasha jıllıq ma`nisi, rub.
Aktivlerdiń rentabelligi tiykarǵı qurallardıń 1 rublidan qanday aylanba alınǵanlıǵın kórsetedi.
F. o. >1-tiykarǵı fondlardan nátiyjeli paydalanıw.
kapital qısıqlıǵı kapital ońimdarlıǵınıń óz-ara baylanıslılıǵı bolıp tabıladı. Quwatlardan paydalanıw koefficiyenti islep shıǵarıw kóleminiń jıl dawamında múmkin bolǵan maksimal ónim kólemine qatnası retinde anıqlanadı.

F. e = Fs.p. f. /N

F. e 1 rubl ushın tovarlardı satıw ushın qansha tiykarǵı qurallar kerekligini kórsetedi.

kapital -miynet qatnası - kárxanalar xızmetkerleriniń úskeneleniwin xarakteristikalaytuǵın kórsetkish moddiy islep shıǵarıw asosiy islep shıǵarıw fondlari (quralları ). Ol kárxananıń tiykarǵı fondlari ma`nisiniń (salıstırılatuǵın bahalarda ) xızmetkerlerdiń (jumısshılardıń ) ortasha jıllıq mıynet haqı fondiga qatnası retinde anıqlanadı.

F. v \u003 d O. F st / xızmetkerler sanı.

F. v hár bir xızmetkerde qansha tiykarǵı qurallar esapqa alınıwın kórsetedi.

Tiykarǵı qurallardıń rentabelligi
Kireyge alıw. O. F. =foyda/O. F st *100%
Kompaniyanıń 1 rubl islep shıǵarıw aktivlerinen qansha payda alıwın kórsetedi.
Tiykarǵı qurallardan paydalanıwdı jaqsılawdıń tiykarǵı baǵdarları tómendegilerden ibarat :
• úskenelerdi texnikalıq tárepten jetilistiriw hám modernizaciyalaw ;
• mashina hám ásbap -úskeneler úlesin asırıw esabına tiykarǵı fondlar quramın jetilistiriw;
úskenediń intensivligin asırıw ;
operatsion joybarlawdı optimallastırıw ;
• kárxana xızmetkerleriniń mamanlıǵın asırıw.

6. A'debiyatlar dizimi

1. Balabanov I. T. Finanslıq menejment tiykarları :Qóllanba/ I. T. Balabanov.- M.: Finans hám statistika, 2005.- 480 b.

2. Gorobtsova L. B., Krayuxin G. A. hám kárxananıń basqa ekonomikası. 2-bólim. Kárxana resursları : Proc.pensiya - SPb.: SPbGIEA, 2000.
3. Gruzinov v. P. Kárxana ekonomikası (isbilermenlik): Universitetler ushın sabaqlıq.- 2-baspa, Qayta islengen. hám qosımsha - M.: UNITI-DANA, 2002 y.
4. Raitskiy K. A. Kárxana ekonomikası : Joqarı mektepler ushın sabaqlıq - 3-baspa, qayta kórip shıǵılǵan. hám qosımsha,- M.: " Baspa - sawda korporatsiyasi" Dashkov hám K”2002”.