Өзбекстан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

Yesabatti’n` tiykarg`i’ finansli’q koefficentleri

F inansli’q koefficentler

Likvidlik koefficenti

İsbilermen aktivlik koefficenti

Rentabellik koefficenti

Kapitallar strukturasi’ koefficenti

Bazar aktivlik koef ficenti

Ag`i’mdag`i’ likvidlik

Aktivlerdin` aylani’wshi’li’g`i’

Aktivlerdin` rentabelliligi

Finansli’q baylani’sli’li’q koefficenti

Baha-payda qatnasi’g`i’

Mu`ddetli likvidlik

Debitorli’q qari’zlardi’n` aylani’wshi’li’g`i’

Realizaciya ni’n` rentabel liligi

Jekeshilik koefficenti

Akciyalardi’n` da`ramat li’li’g`i’

Absolyut likvidlik

Kreditorli’q qari’zlardi’n` aylani’wshi’li’g`i’

Jeke kapi taldi’n` renta belliligi

Kreditorlar dan qorg`ang`anli’q koefficenti

To`lengen divi dentlerdin` u`lesi

Taza aylani’s qarji’lar

İslep shi’g`ari’w rezervlerinin` aylani’wshi’li’g`i’

Bir akciyani’n` paydali’li’g`i’

Operacion cikllerdin` dawamshi’li’g`i’

Ka`rxanani’n` finansli’q jag`dayi’ ha`m turaqli’li’g`i’n analiz qi’li’wda ko`plegen finansli’q koefficentlerdi yesaplaw ha`m olardi’n` o`zgeriw tendenciyalari’n ani’qlaw a`hmiyetke iye boladi’. Ka`rxana qari’z qarji’lari’n bahalaw ha`m woni’n` to`lew qa`biletin potencial ani’qlap beriwshi koefficentlerden biri likvidlik koefficenti yesaplanadi’. Ka`rxanalarda debitorli’q ha`m kreditorli’q qari’zlardi’ to`lewdin` mu`ddetleri haqqi’nda informaciya bolmasa, ol jag`dayda likvidlik ko`rsetkishleri isletiledi.

Likvidlik koefficienti ka`rxanani’n` ji’l dawami’nda qi’sqa mu`ddetli minnetlemeni qaytara ali’w mu`mkinshiligin ani’qlaydi’. Likvidlik koefficenti: gezektegi likvidlik, mu`ddetli likvidlik, absolyut likvidlik, taza aylani’s qarji’lari’ si’yaqli’ elementlerden ibarat. Ag`i’mdvg`i’ likvidlik koefficenti ka`rxanani’n` kishi da`wir dawami’nda minnetlemelerdi qaytara ali’w ushi’n za`ru`rli qarji’lardi’n` bar ekenligin ani’qlaydi. Uli’wma qabi’l qi’li’ng`an standartlar boyi’nsha usi’ koefficenttin` normativ mug`dari’ 1 den 2 ge shekem boli’wi’ lazi’m. Koefficenttin` pa`s shegarasi’ ka`rxanani’n` qi’sqa mu`ddetli minnetlemelerdi qaytari’w ushi’n en` kem qarji’ni’n` mug`dari’n belgileydi, keri jag`dayda kapitallardi’n` racional emes strukturasi’ bar ekenligin tasti’yi’qlaydi’. Koefficentti ani’qlawda woni’n` dinamikasi’na wo`z aldi’na itibar beriw lazi’m.

Ag`i’mdag`i’ likvidlik koefficentin yesaplawda yesabatlardi’n` ko`rsetkishlerinen paydalani’ladi’. Sonday-aq, pul qarji’lari’, qi’sqa mu`ddetli finansli’q amanatlar, taza debitorli’q qari’zlari’, materialli’q islep shi’g`ari’w rezervleri ji’yi’ndi’si’n ka`rxanani’n` qi’sqa mu`ddetli qari’zlari’na sali’sti’rmali’ qurali’nda ani’qlanadi’ Ag`i’mdag`i’ likvidlik koefficentinin` quramli’q bo`limi si’pati’nda mu`ddetli likvidlik koefficenti yesaplanadi’. Mu`ddetli likvidlik koefficenti aylani’s aktivlerdin` sali’sti’rmali’ joqari’ likvidlikke iye bo`limin qi’sqa mu`ddetli minnetlemelerge sali’sti’rmasi’n sa`wlelendiredi. Mu`ddetli likvidlikti ani’qlawda ka`rxanani’n` pul qarji’lari’, qi’sqa mu`ddetli finansli’q amanatlar, sap debitorli’q qari’zlari’ni’n` qi’sqa mu`ddetli qari’zlarg`a sali’sti’rmasi’n ko`rsetip beredi. Ka`rxanada mu`ddetli likvidliktin` joqli’g`i’ isbilermenlik imka`niyatlari’n qollawg`a qa`bileciz ekenliginen da`lalat beredi. Usi’ ko`rsetkishtin` pa`s da`rejesi administraciya ha`reketlerinde erkinlik joqli’g`i’n bildiredi.

Joqari’dag`i’ ko`rsetkishler sistemasi’ qurali’nda biz ka`rxanalardi’n` ha`r tu`rli qa`wiplerden qorg`ang`anli’q da`rejesin ani’qlaw imka`niyati’na iye ekenligin ani’qlap ali’wi’mi’z mu`mkin. Biraq bul ko`rsetkishler ha`r dayi’m ka`rxanalar xi’zmetin toli’g`i’nsha bahalap bere almaydi’. Sebebi, likvidlik koefficentinin` normativten asi’p ketiwi tikkeley ka`rxanalardi’n` isshen` kapitallar normativinin` pa`seyiwine ali’p keledi. Ma`selen, absolyut likvidlik koefficenti pul qarji’lari’ni’n` qi’sqa mu`ddetli qari’z minnetlemelerine sali’sti’rmasi’ arqali’ ani’qlanadi’. Biraq, naq pul qarji’lari’ni’n` ko`beyiwi ka`rxanada isshen`lik xi’zmetinin` pa`seyiwine ali’p keledi. Swoni’n` ushi’n da finansli’q ko`rsetkishler sistemasi’ndag`i’ ayi’ri’m ko`rsetkishlerdin` mug`dar koefficientleri bir-birine keri proporcional yesaplanadi’.