O’zbekstan Respublikasi Joqarg’i ha’m Orta arnawli bilimlendiriw ministrligi Den – sawliqti saqlaw Ministrligi Qaraqalpaqstan medicina institute

O’zbekstan Respublikasi Joqarg’i ha’m Orta arnawli bilimlendiriw ministrligi
Den – sawliqti saqlaw Ministrligi
Qaraqalpaqstan medicina institute
Kafedrasi «______________________________________»
Pa’ni «__________________________________________»
O'Z BETINSHE JU'MISI
Tema:mikroorganizmlarni chuqur qatlamda kultivatsiyalash
Qabillag’an: Xo'jambergenova Feruza Tayarlag’an; Allambergenova Maxfuza
No’kis 2022

• 1902 y.- G. Xaberland ósimliktiń túrli toqımaları xujayralarini ápiwayı azıq eritpelerinde kultivatsiyalash imkaniyatın kórsetip berdi;
• 1933 y. A. Klyuyver hám A. X. Perkin «Metodı izucheniya obmena veshestv ol plesnevix gribov» («Mogor zamburuglarida element almasınıwın organıw usıllari») atlı jumısın baspadan shıǵartirishdi, bul ishda olar zamburuglarni tereń qatlamda kultivatsiyalashda alınatuǵın nátiyjelerdi bahalaw, hám de tiykarǵı texnikalıq ámellerdi korsatib o'tishdi.
• 1950 y. J. Mono mikroblardı úzliksiz basqarilgan kultivatsiyalashni teoriyalıq tiykarların islep shıqtı, M. Stefenson, I. Malek, M. D. Ierusalimskiy olardı rawajlantirdilar.
• R. Gorte ın vitro sharayatında o'simlik to'qimalarini udayı tákirarlanatuǵın túrde jańa azıq ortalıǵına otkazish arqalı úzliksiz kultivatsiyalash usılın usınıs etdi. Bul bolsa kulturaga kiritilgen jańa obektlarni payda bolıwına sebep boldi.

Mikroorganizmlarning kultivatsiyalash kyuvetalarga
jaylastırılǵan sepiluvchan namlantirilgan steril azıq ortalıqlarında alıp barıladı
CHUQUR QATLAMDA O'STIRISH USULI YORDAMIDA FERMENTLARNI
OLISH JARAYONIDAGI ASOSIY
FERMENTLARNI ISHLAB CHIQARISH
Házirgi waqıtta mikroorganizmlarni kultivatsiyalashni aǵımlı usılı eń jaqsı dep tán alınǵan.Bul usılda azıq ortalıǵı hám egiw materialı fermentyorga úzliksiz usılda uzatılıp turadı. Bul usıldıń ábzal tárepinen biri sonda - bunda mikroorganizmlar kulturasini o'sishini avtomatikalıq rejimde uzaq waqıt daomida ustap turıw múmkin.
Fermentlerdi ajıratıw hám tazalaw - ko'p miynet sarplanatuǵın hám qımbatlı processlerden biri bolıp tabıladı. SHuning ushın eger fermentti tazalanbaǵan halda qo'llash múmkinshiligi bo'lsa ol halda ferment tazalanmaydı.Mısalı, pivo islep shıǵarıw sanaatında qo'llanadigan fermentler, mog'or zamburug'larining qurıtılǵan biomassasini tashil etedi. Azıq−ovqat sanaatınıń qo'pgina tarawlarında tazalanǵan hám ballast elementlardan bólekan yamasa to'liq tazalanǵan ferment preparatlari qo'llaniladi.
Ferment preparatlarini alıw ushın baslag'ich sheki onim retinde tómendegiler qo'llaniladi:
- produtsent biomassasi;
- kultura suyıqlıǵı filtrati;
- mikroorganizmlar kulturasi ekstrakti
Tazalanbaǵan ferment preparatlarimikroorganizmlarni azıq ortalıq qaldıqları menen birgelikte yumshok sharayatta keptiriw arqalı alınadı. Bunday preparatlar maydan qatlam usılında o'stirilgan produtsent kulturasidan ekstraktni bug'latish yo'li menen alınadı yamasa egerde mikroorganizmlarni tereń qatlam usılında o'stirilgan bo'lsa kultural suyıqlıq filtratidan alınadı.
Fermentlerdiń texnikalıq preparatlari untaq formasınasha qurıtılǵan ónimlerdi yamasa quramında 50% ge shekem qurǵaqlay massanı saqlaǵan suyıq konsentratlarni quraydı.
Kletkadan fermentlerdi ajıratıp alıw ushın dáslepki materialdı subxujayra strukturaları menen birgelikte usaqlaw zárúr bo'ladi.
Onıń ushın arnawlı digirmanlar hám gomogenizatorlardan, ultradawıslardan, biomassani almasınıp muzlatıw hám eritiw usıllarınan paydalanıladı.
Kletkanıń membrana strukturasınan fermentlerdi ajıratıp alıw ushın gemogenatga malum muǵdarda detergentlar qo'shiladi yamasa biomassa malum fermentler menen ishlov beriledi bular -
lizotsim, sellyulaza, letsitinaza
Fermentlerdi ajıratıp alıwda tiykarǵı etibor barlıq operatsiyalardı o'tkazishda beloktı denaturatsiyaga ushıratmastán alınıwına qaratılıwı kerek bo'ladi (rn dıń neytral ko'rsatkichlari qorǵawlaytuǵın belok ko'rinishidagi turg'unlashtiruvchi qo'shimchalar, duzlar
Ajıratıp oligan ferment ózgesheligi hám odaǵı ballast elementlarǵa karab tazalanǵan ferment preparatlarini alıwda túrli ámeller hám usıllardan paydalanıladı (termik fraksiyalash, organikalıq erituvchilar hám duzlar menen cho‗ktirish, molekulyar elekler degi tazalaw, ion almasinuv xromatografiyasi, elektroforez hám b. q.).
Fermentler injenerligi rawajlanıwda zárúrli basqıshlardan bul immobillangan fermentlerdi alıw hám qo'llanish usılların islep shıǵıw bo'ldi. Bunda fermentler o'z katalitik qásiyetlerin
saqlap qalǵan túrde erimeytuǵın inert tasıwshı maydanına bog'lanadi.
TIBBIYOTDA FERMENT PREPARATLARI
Mikrobiologik sintez usılı arqalı medicina maqsetalari ushın tómendegi fermentpreparatlari alınadı :
- solizim (lipolitik ferment), yog'larni gidrolizlaydi, as qazan -ishek kesellliklarida qo'llaniladi);
- α-amilaza (qantlardı bólekleytuǵın ferment), kraxmalni gidrolizlaydi, «Festal» preparatini quramına kirip, oshqazon astı beziniń funksiyasınıń etiwmovchiligida qo'llaniladi.
- terrilitin (proteolitik ferment), irińli jaralar, kúyiwler hám trofik jaralardı emlewde qo'llaniladi.
- streptokinaza (fibrinolitikalıq ferment), trombozlanda qo'llaniladi.
- β - galaktozidaza (qantlardı bólekleytuǵın ferment) laktoza etiwmovchiligida qo'llaniladi
Haywan to'qimalarini qayta islewge qaratilagan ananaviy biotexnologiya tómendegi preparatlar menen usınıs etiledi:
- tripsin, ximotripsin (proteolitik fermentler) tırtıq hám spaykalarni so'rilishida qo'llaniladi;
- urokinaza (proteolitik ferment) trombozlarni emlewde qo'llaniladi;
- pepsin (proteolitik ferment), awqat as sińiriw qılıw procesi buzulganda qo‗llaniladi.