S, Z tovushlari. Bu tovushlar sirg’ aluvchi tovushlar gruppasiga qiradi. Ularning talaffuzidagi kamchiliklarni to’ g’ rilash, yuqorida qayd etilganidek, bolada bu tovushlarni eshitib, ularni bir-biridan farqlash malakalarini rivojlantirishdan boshlanadi. So’ ngra artiqo`lyatsion mashqlar o’ tkaziladi. Keyin esa shu tovushlarning to’ g’ ri artiqo`lyatsiyasi o’ rgatiladi. S tovushining talaffuzida artiqo`lyatsion apparat quyidagi holatda bo’ ladi
talaffuz vaqtida lablar iljaygansimon ochiq;
pastqi va ustqi tishlar esa bir-biriga tegar-tegmas darajada yaqin holatda bo’ ladi; tilning uchi yoyilib, yuqori milkka tegar-tegmas holatda bo’ ladi, ya’ ni tilning sathi bilan qattiq tanglay orasidagi masofa torayib boradi, yumshoq tanglay esa biroz ko’ tariladi.
Havo oqimi til va yuqori milkdan sirg’ alib chiqadi.
Z tovushining talaffuzi s tovushi artiqo`lyatsion holatiga o’ xshashdir, faqat unga ovoz qo’ shiladi.
SH va J tovushlari
SH , shovqinli, sirg’ aluvchi til oldi tovush (8-rasm). Bu tovushni talaffuz etayotganda lablar biroz cho’ chchayadi, yuqori va pastqi tishlar bir-biriga yaqinlashadi, til uchi muallaq holatda bo’ lib, salgina qisqaradi va yozilib tepa tishlarga tomon ko’ tariladi. Pastqi jag’ esa jipslashadi. Til uchi va tishlar oralig’ idan sirg’ alib chiqqan havo to’ lqini sh tovushini vujudga keltiradi.
J , tovushini talaffuz etayotganda pastqi tishlar qatori biroz pastga tushiriladi, til uchi tanglay tomon ko’ tariladi, ovoz paychalari esa jipslashgan holatda bo‘lib yengil titraydi.
Ch-tovushi
Ch-tovushi talaffuz etilayotganda lablar biroz cho‘chchayadi, tilning oldingi qismi milkka tegadi, og`iz bo‘shlig`iga kelgan havo sirg`alib chiqib ketadi. To‘la bo‘lmagan ana shu portlash va havoning sirg`alib chiqishi natijasida qorishiq t+sh=ch, d+j=ch unhoshlari hosil bo’ ladi. Ovoz paychalari jipslashib, havo oqimi qo`chli bo’ ladi
Do'stlaringiz bilan baham: |
