O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Yunon-fors urushlaridan so’ng Afina 

---

583 
Yunon-fors urushlaridan so’ng Afina tez tiklandi. 
Pirey porti qayta qurilib, o’sha davrdagi O’rtayer 
dengizidagi eng yirik port hisoblangan. Karfagen 
portiga tenglashdi. Dengiz ittifoqiga etakchilik qigan 
Afina yunon dunyosi dengiz savdosida ham birinchi 
o’rinni egalladi. Afina eksporti Shimoliy Qora dengiz, 
Sitsiliya, Apuliya, Etruriyani qamrab oldi. Egina, 
Korinf Kerkira va boshqa shaharlar savdoda Afinani 
birinchiligini e’tirof etishga majbur bo’ldilar. Afina 
ijtimoiy qatlamlarida ham tegishli o’zgarishlar yuz 
berdi. Jamiyatda etakchi o’rinni savdo – hunarmandlar 
tabaqalari egalladilar. Davlatni ichki va tashqi 
siyosatini ana shu tabaqalar belgilar edi. Attika 
dehqonlari poytaxtni g’alla bilan ta’minlay olmas 
edilar, g’allani Qora dengiz bo’yidan yoki Italiyadan 
olib kelish arzonga tushar edi. Qishloq aholisi ish 
topishi uchun ko’plab shaharlarga kelib o’rnasha 
boshladilar. 
Er.avv. V asr o’rtalaridan boshlab Afinada 
hunarmandchilik va dehqonchilkida foydalaniladigan 
qullarni soni ko’payib ketdi. Afina olib borgan 
ko’plab urushlar natijasida Kichik Osiyo, Frakiyava 
Illiriyadan qullar olib kelib sotiladigan Xios orolidagi 
qul bozori iqtisodiyotining ishchi kuchiga bo’lgan 
doimiy ehtiyojini qondirdi. Qullarni soni keskin oshib 
ketdi. Malakasiz qul arzon bo’lib, hunarga o’rgatilgan 
qul qimmati 100-150 draxma baholanar edi. Perikl 

---

584 
davri Afinasida qullarni aniq soni noma’lum. 
Taxminlarga ko’ra ular 400 mingtaga etmagan. 
Shahardagi eng boy odamlarning biri Nikiyning 
Lavrion kumush konlarida ming quli, boy 
Gipponikning 600 quli bo’lgan. Oddiy 
hunarmandlarning ustaxonalarida 5 tadan 10 tagacha 
qul ishlagan. Qalqon yasovchi usta Lisiyning 
ustaxonasida 120 qul bo’lgan. Boy shaharliklar 
xo’jaligida 10-20 qul mehnat qilgan. Hunarmandchilik 
korxonalari, konlar, poliz, uzumzor va zaytunzorlarda
qullar mehnat qilganlar. Afina shahar politsiyachilari 
asosan qullardan iborat bo’lgan, qullarga “gapiruvchi 
qurol” deb qarashgan, ularning hech qanday ijtimoiy 
huquqi bo’lmagan. Ishlab chiqarishda qullarning 
ko’payib borishi bilan erkin fuqarolar orasida 
jismoniy mehnat qilish past ish qo’lga xos mehnat 
degan tushuncha keng tarqala boshladi. Arxaik 
davridayoq zodagonlar ish haqi uchun kundalik og’ir 
ishga nafratlanib qaradilar. Er.avv.V asrga kelib 
bunday qarash axolining erkinqatlamlarining ichida 
uchratish mumkin edi.