O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

 
Mustaqil ish mavzulari 
Makedoniyalik Iskandarning O’rta Osiyoga yurishi 
Spitamen boshchiligida xalq ozodlik kurashi 
Makedoniyalik Iskandar yurishlari geografiyasi 
Iskandarning sharq siyosati 
 
 
Reyting savollari
1. Makedon falangasini 
kim tuzdi ? 
A) Doro III 
B) Filipp II 
C) Iskandar 
D) Krez 
E) Antipatr. 
2. Makedon qo’shinining 
faxri bo’lgan harbiy 
qism? 
A) suvoriy 
getariylar 
B) 
yunonlar 
C) 
antipatrlar 
D) diadoxlar 
E) 
Raksona. 
3. Er. avv. IV asr 
o’rtalarida
Makedoniya kuchli 
qo’shin 
bilan 
qayerlarni egalladi ? 
A) Fiva va Fakida 
B) 
Afina 
C) Epir va Finikiya 
D) Fokida va Afina 
E) 
Epir va Afina. 
4. Er. avv. IV asrda 
Makedoniya qaysi 
yunon davlatlarini 

---

645 
ichki ishlariga aralasha 
boshladi?
A) Eronning 
B) 
Pergamning 
C) 
Frakiyaning 
D) yunon 
davlatlarining 
E) 
Rimning 
5. Er. avv. 355-yilda 
Makedoniya qaysi 
yunon davlatlarining 
o’zaro urushlariga 
aralashdi ? 
A) Eron 
B) 
Afina va Epir 
C) 
Epir va Eron 
D) Frakiya va Epir 
E) 
Fiva va Fakida 
6. Qaysi yunon davlati 
Filippga qarshi tura 
olar edi ? 
A) Osiyo 
B) 
Epir 
C) 
Milet 
D) Afina 
E) 
Gerakliya 
7. Afinada antimakedon 
partiyasiga 
qaysi 
davlat 
boshchilik 
qildi? 
A) Demosfen 
B) Gordiy 
C) Sard 
D) Filipp II 
E) Iskandar 
8. Filipp II qachon 
yunonlarni tor-mor 
qildi ? 
A) er. avv. 336-yilda 
B) er. avv. 338-yilda 
C) er. avv. 339-yilda 
D) er. avv. 340-yilda 
E) er. avv. 343-yilda 
9. Filipp II qayerda
umumyunon
kongressini 
chaqirdi ? 
A) Eron 
B) 
Epir 
C) 
Korinf 
D) Osiyo 
E) 
Afina 
10. Filipp II qachon 
o’ldirildi? 
A) er. avv. 337-
yilda 

---

646 
B) er. avv. 339-yilda 
C) 
er. avv. 340-
yilda 
D) er. avv. 336-
yilda 
E) 
er. avv. 338-
yilda 
11. Filipp II kim 
tomonidan 
o’ldirildi ? 
A) vaziri tomonidan 
B) 
o’g’li tomonidan 
C) 
xotini tomonidan 
D) qo’riqchisi 
tomonidan 
E) 
ukasi tomonidan 
12. Filipp II o’rniga 
taxtga kim o’tirdi ? 
A) Filipp III 
B) 
Antipatr 
C) 
Yevmep 
D) Litsimax 
E) 
Iskandar 
13. Er. avv. 327-yilda 
Iskandar qaysi tog’ 
orqali Hindistonga 
o’tdi? 
A) Hindukush 
orqali 
B) 
Pomir tog’lari 
orqali 
C) 
Himolay tog’lari 
orqali 
D) Gidas daryosi 
orqali 
E) 
Kappodokya 
daryosi orqali. 
14. Sak-massagetlar 
kimning boshchiligida 
3 yil davomida 
Iskandar qo’shinlariga 
qarshi kurashdidilar ? 
A) Spitamen 
boshchiligida 
B) 
Shiroq 
boshchiligida 
C) 
Antigon 
boshchiligida 
D) Filipp 
II 
boshchiligida 
E) 
Filipp 
III 
boshchiligida 
15. Iskandar 
o’z 
davlatining 

---

647 
poytaxti 
qilib 
qayerni tayinladi ? 
A) Bobilni 
B) 
Sardni 
C) 
Afinani 
D) Midiyani 
E) 
Pellapini 
16. Doro III kim 
tomonidan 
o’ldirildi ? 
A) o’z yaqinlari 
tomonidan 
B) 
Baqtriya satrapi 
Bess tomonidan 
C) 
dushmani 
tomonidan 
D) o’zini-o’zi 
o’ldirdi 
E) 
ukasi tomonidan 
17. Er. avv. 330-yilda 
Eron xazinasini 
kimlar talon-taroj 
qildilar ? 
A) forslar 
tomonidan 
B) 
yunonlar 
tomonidan 
C) 
rimliklar 
tomonidan 
D) osiyoliklar 
tomonidan 
E) 
Iskandar 
qo’shinlari 
tomonidan 
18. Eronning muqaddas 
markazi qayer? 
A) Persepol 
B) 
Petra 
C) 
Parfiya 
D) Gavgamella 
E) 
Turon 
19. Iskandar kimning 
qiziga uylandi ? 
A) So’g’d hokimi
Oksiartni qiziga 
B) 
Doro V ni 
C) 
Porni 
D) Filipp IIni 
E) 
Oktavianni 
20. Iskandarning 
vafotidan keyin 
amalda 
uning 
davlatining hokimi 
kim bo’lgan ? 
A) Perdikka 

---

648 
B) 
Antipatr 
C) 
Perdik 
D) Kappadokiya 
E) 
Ptolemey. 
21. Antipatr er. avv. 
321-yilda 
………… tan 
olmagan ? 
A) Perdikka 
regentligini 
B) 
Ptolemey 
regentligini 
C) 
qizi regentligini 
D) artobaz 
regentligini 
E) 
Yevten 
regentligini 
22. Antipatr qayerda 
vafot etgan ? 
A) Eronda 
B) 
So’g’dda 
C) 
Afinada 
D) Gidasda 
E) 
Persepolda. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ellin davlatlari 
 

---

649 
 
Ellinizmning mohiyati 
 
Makedoniyalik Iskandarning Sharqqa yurishlari 
vaqtidan boshlab, O’rtayer dengizining katta qismi 
Misr, Kichik va Old Osiyo, uning atrofidagi hududlar, 
O’rta Osiyoning janubiy va markaziy Osiyoning bir 
qismi, Hind daryosining quyi oqimigacha ularning 
tarixiy taraqqiyotini yangi Ellin davri boshlandi. 
“Ellin” tushunchasi tarix fanida birinchi marta XIX 
asrning birinchi yarmida nemis olimi I. Droyzen 
tomonidan kiritildi. Droyzen bu tushunchani 
makedoniyalik Iskandarning bosqinchilik 
yurishlaridan keyingi katta tarixiy davrga nisbatan 
qo’lladi va uni mazmunini madaniy soha bilan 
chekladi.
XX asrning 50-yillar boshlaridan ko’pchilik 
tarixchilar Elliniz davrini siyosiy-iqtisodiy, madaniy-
mafkuraviy sohalarda Ellin (g’arb) va mahalliy 
(sharq) hayotining sintezi deb qabul qildilar. Bu 
sintez qadimgi Sharqning ko’pgina hududlarini 
yunon-makedon istilolari oqibatida aniq tarixiy 
vaziyatda amalga oshdi. 
Ellin davrinini uch yuzlik xronologik davri uch 
tizimli izchil bosqichga bo’linadi. Birinchi bosqich 
Iskandarning Sharqqa yurishlari, uning bepoyon 
davlatining tashkil topishi va diadoxlar urushlari 
natijasida bu davlatni yemirilishi (er. avv. 334-281-
yillar)ni o’z ichiga oladi. Ikkinchi bosqich (er. avv. 

---

650 
280- er. avv. II asr o’rtalari)-yunon-sharq 
davlatchiligi, iqtisodiyot va madaniyatning gullab-
yashnash davri, Ellin davrini yetuklik bosqichi. 
Uchinchi bosqich er. avv. II asr o’rtalaridan ellin 
davlatchiligini oxir-oqibatda yemirishga olib kelgan 
tushkunlik belgilarini yaqqol ko’rinishi, so’ngi Ellin 
davlati ptolemeylar Misrining er. avv. 30-yilda 
halokatga uchrashi va uning Rim davlati tarkibiga 
qo’shib olinishhi bilan belgilanadi. Bu vaqt Ellin
tafakkurini yaqqol so’nish davri edi. Ilgari Ellin 
davlatlariga qarashli butun hudud g’arbda Rim
sharqda Parfiya davlatlari tomonidan bo’lib olindi.
Ellin Misri 
Boshqa sharqdagi ellin davlatlari kabi Ptolemeylar 
podsholigi ham bir necha ming yillik madaniyat va 
qadimiy an’analar rivojlangan qadimgi sharq 
mamlakatlaridan birini bosib olish natijasida paydo 
bo’ldi. Ptolemeylar davlati ellin davlatlari ichida eng 
boyi va bepoyoni edi. Ptolemeylar sulolasi 100 yil 
davomida faol harakat qilib Misrni haqiqiy 
imperiyaga aylantirdilar. Uning yadrosini Misrning 
an’anaviy tarixiy chegaralari tashkil qildi. Ellin 
Misrining sharqiy chegaralari Ptolemey 
hukmdorlarning tashqi siyosati yutuqlari va 
mag’lubiyatlari bilan o’zgarib turdi. Er. avv. III asr 
boshlarida Ptolemeylar Misrdan tashqari Sharqiy 
o’rtayerdengizi qirg’og’ining barcha orollarini nazorat 

---

651 
qildilar. Lekin Salavkiylar va Makedoniya bilan bir 
necha urushlar natijasida er. avv. II asr boshlarida bu 
hududlar Misrdan ajralib ketdi. 
Misrda hukmronlik qilgan ellin sulolasining 
asoschisi Ptolemey Lag makedon zodagonini o’g’li, 
harbiy boshliq, Iskandarning safdoshi edi. U o’zi 
keksayib, o’z tabiiy o’limi bilan vafot qilgan 
Iskandarning yagona diadoxi edi. Antik mualliflar 
Ptolemey Lagni Soter (Qutqaruvchi) deb nomlaydilar, 
chunki u misr xalqini Iskandar tayinlagan noib 
Kleomen zulmidan ozod qilgan hisoblanadi. 
Bosqinchilar mamlakat boshqaruvida minglab 
yillar davomida saqlanib qolgan an’anaviy, ma’muriy 
tizimini saqlab qoldilar, faqat yuqori lavozimlarda 
turgan fors va Misr amaldorlarini o’rniga yunon-
makedonlar o’tqazildi. Ptolemeylar qadimgi fravn-
podshoning mutlaq hokimiyati, ko’p tarmoqli davlat 
apparatini, ko’p sonli amaldorlarni, qat’iy 
markazlashgan davlat hokimiyatini va uni mamlakat 
xo’jalik hayotiga faol aralashivuni saqlab qoldilar.
Yangi sulola Misr firavnlaridan mamlakatni
hududiy bo’linishini, nom tizimini meros qilib 
oldilar. Faqat nomlar sonlarini o’zgartirib, qayta 
tashkil qildilar. Dastlab nomlarni podsho tayinlagan 
nomarxlar boshqardilar. Er. avv. III asr oxiridan 
boshlab nomarxlar qo’lida hududning moliyaviy 
sohasigina qoldirilib, ularning oliy ma’muriy 
hokimiyati harbiy soha bilan strateglarga berildi. 

---

652 
Ptolemeylar mamlakatni iqtisodiyoti va mafkurasida 
muhim o’rin tutgan mahalliy kohinlarni va 
ibodatxonalarni firavnlar davridagidek o’zgarmagan 
holda saqlab qoldilar, lekin ularning faoliyati davlat 
nazoratiga olindi. Ibodatxonalar oldida podshoning 
maxsus vakillari epstatlar kohinlarning diniy va 
iqtisodiy faoliyati ustidan nazorat qilib turdilar.
Yunon-makedonlar kelishi arafasida Misrning 
iqtisodiyoti so’ngi tosh davri ibtidoiy texnikasi 
darajasida bo’lib, faqatgina qisman takomillashtirilgan 
mis va bronza qurollariga asoslangan edi. Yunon-
makedonlar kelishi bilan mamlakat xo’jaligida 
haqiqiy to’ntarish bo’ldi: qishloq xo’jaligida temir 
mehnat qurollari paydo bo’ldi, Bobildan seyalka olib 
kelindi. Qishloq xo’jaligida yangi texnik moslamalar 
vino va zaytun yog’ini olish uchun vintli pres 
(Arximed vinti)dan foydalana boshlanishi dehqonlarni
mehnatini yengillashtirdi. Yangi ekinlar paydo bo’ldi 
va ishlov beriladigan yer-maydonlarining hosildorligi 
keskin o’sdi. Firavn Nexo kanali qayta tiklandi, 
tashlab qo’yilgan ko’plab yerlar o’zlashtirilib, 
irrigatsiya inshootlari qayta ishga tushirildi. 
Hunarmandchilik shaharlarda to’planib, qishloq 
xo’jaligida qaraganda bu sohada qul mehnati keng 
qo’llandi. Hunarmandchilik mahsulotlari bozor uchun 
ommaviy ravishda ishlab chiqarildi. Kemasozlik uy-
joy va jamoat binolarini qurilishi, metal va keramik 
idish-tovoqlar, gazlamalr, mebellar, zargarlik 

---

653 
buyumlari tayyorlash keng rivojlandi. Yuqori sifatli 
hunarmandchilik mahsulotlari eksport qilindi.
Ptolemey I savdo-hunarmandchilik, qishloq 
xo’jaligini rivojlantirish maqsadida o’z tanga pullari 
oltin stater, kumush tetradraxma va mis obollarni 
zarb qila boshladi. Oltin va kumush qazish, tanga zarb 
qilish, turli xil pul ayirboshlash davlat monopoliyasiga 
aylantirildi, hamda chet el tanga pullarini ishlatish 
taqiqlandi. Misr iqtisodiyoti va tashqi savdosida 
o’ziga xos qog’oz vazifasini bajargan papirusni ishlab 
chiqarish ham davlat monopoliyasiga aylantirildi. 
Ptolemey I va Misrni boshqargan uning vorislari 
(Ptolemey II, Filadelf III, Everget III, Filopator IV, 
Epifan V) deyarli yuz yil davomida faol tashqi 
siyosat olib borib, Ellin dunyosida yetakchilik qilishga
da’vo qildilar. Ptolemey V Epifanning er. avv. 180-yil 
o’limidan keyin tashqi siyosatda qiyinchiliklar tug’ila 
boshlandi, tushkunlikning uzoq davri boshlanib, er. 
avv. 30-yilda Rim istilosi bilan tugallandi. 
Er. avv. III asr o’rtalarida Misr kuchli harbiy flot 
va qo’shinga ega edi. Ptolemeylarning asosiy raqibi 
Makedoniya, Bobil va Kichik Osiyodagi ba’zi 
davlatlar edi. Ptolemey IV Filopator davri (er. avv. 
222-205-yillar) Misr tashqi siyosiy yutuqlarining eng 
oliy nuqtasi bo’ldi. Misrning mavqei Old Osiyoda 
kuchayib ketdi, lekin bu vaqtinchalik edi.
Er. avv. 70-yillardan boshlab, Rim davlati 
Misrning ichki ishlariga faol aralasha boshladi. 

---

654 
Ptolemey sulolasining bir necha vakillari Rim 
yordami bilan hokimiyatni boshqardilar. Sulolaning 
so’ngi vakili Kleopatra VII ham rimliklar yordamida 
taxtga keldi.