Document Outline - O’ZBKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIMI VAZIRLIGI
- NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI
- Qadimgi Sharq tarixiga kirish
- Qadimgi Sharq aholisi
- Til jihatidan bo`lgan shu yaqinlikka asoslanib, tarixchilar, Xett davlati Yevropadan Kichik Osiyoga ko`chib kelgan istilochi-qabilalar tomonidan tuzilgan deb isbotlashga intilganlar. Ayrim tarixchilar bu migratsiya (ko`chib borib joylashish) nazariyasini nihoyasiga yetkazib, irqiy «nazariyalarni» asoslashda undan foydalandilar. Jumladan, Xett davlatini tashkil qilgan xettlarni «sof irq» deb isbotlamoqchi bo`ldilar. Haqiqatda esa, Xett davlati «sof irqli guruh» tomonidan emas, balki turli tillarda: protoxett, palay, luviya, nesiy tillarida so`zlashgan va bir-biri bilan aralashib ketgan qabilalar guruhlari tomonidan bir necha asrlar davomida shakllangani tarixiy tadqiqotlarni natijasida ilmiy asoslab berilgan.
- Qadimgi sharq jamiyati va davlatchiligi
- Qadimgi sharq jamiyati va davlatchiligi
- Qadimgi sharq jamiyati va davlatchiligi
- Mustaqil ish mavzulari
- Mamlakat va aholi
- Qadimgi Misr tarixining asosiy manbalari
- Qadimgi Misr tarixini davrlashtirish
- Qadimgi Misr tarixi bu er.avv. IV ming yillikning II yarmidan davlat va sinfiy jamiyatni paydo bo`lishidan er.avv. VI asrda Misrning Ahmoniylar davlatiga qo`shib olingan davrigacha bo`lgan davrni o`z ichiga oladi. Qadimgi Misr tarixi quyidagi davrlarga bo`linadi:
- 1. Sulolalargacha bo`lgan birinchi davr (er.avv. IV ming yillikning I yarmi) urug'chilik munosabatlari yemirilishining boshlanishi.
- 2. Sulolalargacha bo`lgan II davr yoki Gerzey davri (er.avv. V ming yillikning II yarmi)
- Ilk Misr jamiyati va davlati. Ilk podsholik davri (er. avv. XXXI-XXIX asrlar)
- Ilk dehqon jamoalari er. avv. VI-V ming yillikda Quyi Misrda Fayum vodiysida mavjud bo`lgan. Fayum manzilgohida g`alla ekinlari ekilgan, yirik va mayda qoramol boqilgan va baliq tutilgan. Bu madaniyatga mansub bo`lgan manzilgohdan suyak-garpun, toshdan yasalgan o`roqlar va loy idishlar topilgan . Shu vaqtda Yuqori Misrda chorvador dehqonlar yodgorligi topilgan joyiga qarab Tasiy madaniyati deb ataladi. Bu yerdan ko`plab qabrlar topilgan. Bug'doy ekilgan, mayda chorva mollari boqilgan, sirti qora va kulrang loy idishlar yasalgan. Tasiylar urug' jamoasi bo`lib yashaganlar. Ulardan ko`ra yuqori rivojlangan Badari madaniyati (er. avv. IV ming yillik) ga tegishli aholi urug' jamosi bo`lib yashab chorvachilik va dehqonchilik bilan shug'ullanganlar. Yerga motiga bilan ishlov berilib, kichik kanallar qazilgan. Ov va baliqchilik ham mavjud bo`lgan. Badariylar kulolchilikni takomillashtirganlar. Er.avv. IV ming yillikning 1-yarmida Amrat manzilgohlari yanada yuqoriroq rivojlangan. Bu davrda ilk mustahkamlangan qo`rg'onlar paydo bo`lgan. Aholi soni o`sgan. Mis buyumlari ko`paygan, garpun-qarmoqlar yasalgan, ilk tilla bezaklar paydo bo`lgan. Kulollar naqshli idishlar tayyorlay boshlaganlar (ilk sulolagacha bo`lgan davr).
- Er. avv. IV ming yillikning II yarmida Gerzey davri (hozirgi Gerzi qishlog'i nomidan) sulolaviy davrgacha bo`lgan 2-bosqichda sun'iy sug'orishga asoslangan dehqonchilikdan hunarmandchilik ajralib chiqqan. Ilk ijtimoiy tabaqalanish yuz beradi. Qazib ochilgan qabrlardan ko`plab buyumlar topilgan.Bu vaqtda ilk ibtidoiy qulchilik paydo bo`lgan.Qullar «tirik murdalar» deb atalgan. Misrning ilk davlatlari xo`jalik faoliyatini birgalikda olib borishga intilgan dehqon jamoalarining birlashmalaridan paydo bo`ldi. Sug`orish inshootlarini rivojlantirish va yiriklashtirishga bo`lgan ehtiyoj davlat hokimiyatini shakllanishini rag`barlantirdi. Davlat hokimiyati sug'orish tizimini yaratish va ta'mirlashda yetakchilik qila boshladi.
- Misrning ilk davlatlari hajmi jihatidan uncha katta bo`lmagan edi. Keyinchalik Yuqori Misr 22 ta, Quyi Misr 20 ta katta bo`lmagan viloyat – nomlar ( Misr viloyatlarini antik yozuvchilar “nom” deb, ularni hokimlarini “nomarx” deb ataganlar) ga bo`lindi. Nomlarda iqtisodiy ehtiyojlardan kelib chiqib, birlashuv jarayoni kuchli bo`lgan. Nomlar o`rtasidagi uzoq urushlar natijasida er. avv. IV ming yillik oxirida Yuqori va Quyi Misrda ikkita yirik davlat vujuga keladi. Yuqori Misr hukmdori oq rangli toj, quyi Misr hukmdori qizil rangli toj kiygan. Birinchisining poytaxti Exnab (Nexen), ikkinchisining poytaxti Buto shahri bo`lgan.
- Mustaqil ish mavzulari
- Reyting savollari
- Asosiy sanalar
- Er. avv. XXVIII-XXIII asrlar Qadimgi podsholik (III-VI sulolalar)
- Er. avv. XXVIII asrIII sulola
- Er. avv. XXVII asr IV sulola eng katta Xufu va Xafra
- piramidalarining qurilishi
- Er. avv. XXIII-XXI asr o’rtalari O`tish davri. Davlatning alohida nomlarga
- parchalinib ketishi. Gerakleopol va Fivaning
- kurashi
- Er. avv. XXI-XVIII asrlar o’rtalario’rta podsholik (XI-XIII sulolalar)
- Er. avv. XX-XVIII asr o’rtalari Semenemxet I asos solgan XII sulola Senusert
- III va Amenemxet III hukmronliklari davrida Misr
- Reyting savollari
- 1.Qadimgi Misr tarixida tub burilishga sabab bo’lgan voqeani ko`rsating.
- A) Quyi va Yuqori Misrni birlashtirilishi
- B) Yuqori va O’rta Misrni birlashtirilishi
- B) Yuqori va O’rta Misrni birlashtirilishi
- A) Fiva yonida B) Punt yonida S) Megiddo yonida
- D) Axetaton yonida E) Nubiya yonida
- D) harbiylar
- E) oliy amaldor-vazir
- Asosiy sanalar
- Misr dini
- Moddiy madaniyat yodgorliklari
- Er. avv. III-I ming yilliklarga oid moddiy madaniyat yodgorliklari Mesopotamiyaning qadimgi shaharlari Eredu, Uruk, Lagash, Larsa, Nippur, Eshnunna, Mari, Ashshur, Nineviya va Bobil xarobalarini qazish natijasida ma'lum. Shaharlarda zinapoyasimon minora, saroylar, ulkan ibodatxonalar, turar joylar, xo`jalik inshootlari, san'at asarlari va uy anjomlari topilgan. Mesopotamiyadan, Misr, Baxrayn va Hindistondan er. avv. III-II ming yilliklarga oid silindrsimon stealit, lazurit, serdolikdan yasalgan muxrlar ko’plab topilgan.
- Xo’jalik hujjatlari
- Huquqiy hujjatlar
- Huquqiy hujjatlar
- Mustaqil ish mavzulari
- Qadimgi Mesopotamiyaning moddiy madaniyati yodgorliklari
- Reyting savollari
- Mesopotamiyada davlat va jamiyatning paydo bo’lishi.
- Shumer shahar-davlatlarining siyosiy tarixi
- Bu davrda Kish shahri yuksalib I Kish sulolasi hukmronlik qiladi. Uning hokimlari orasida shumer afsonalari qahramonlaridan biri Etana ko’zga tashlanadi. Kishining qudrati juda uzoq vaqt xotirada qolib keyinchalik ko’p hokimlar «Kish lugali» unvonga ega bo’lishga harakat qilganlar, bu unvonning egasi lugal-“yetakchi” bo’lgan. Kishning hokimlaridan biri Etana (er. avv. XXVIII asr) to`g`risida epik rivoyat shakllanib, rivoyatda u ilohiy burgutda o`zi uchun “tug`ilish maysasi”ga ega bo`lish va voris merosxo`r olish uchun osmonga xudolar oldiga ko`tariladi hikoya qilinadi.
- Bobilning yuksalishi
- Hammurapi qonunlari, Bobilning ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy hayotiAmoriylar davrida Bobilning iqtisodiyoti, ijtimoiy-siyosiy tuzumi, Hammurapining qonunlar to`plami, uning noib va amaldorlar bilan yozishmalari, xususiy hujjatlar orqali ma'lum.
- Bobil kassit sulolasi davrida
- Bobil kassit sulolasi davrida
- Bobil kassit sulolasi davrida
- Bobil kassit sulolasi davrida
- Bobil kassit sulolasi davrida
- Bobil kassit sulolasi davrida
- Bobil kassit sulolasi davrida
- Bobil kassit sulolasi davrida
- Arabiston Osiyodagi eng katta yarim orol bo’lib, 3 mln. kv.km. hududni egallaydi. Uni g`arbda Qizil dengiz, sharqda Fors va Ommon qo’ltiqlari suvi, janubda Adan qo’ltig`i va Arabiston dengizi yuvadi. Arabistonning bepoyon yerlari asosan sahrolardan iborat. Daryolar juda kam. Arabiston yarim oroli tabiiy boyliklarga boy. Qadimgi Sharqda o’zining ziravorlari va xushbo’y moylari bilan mashhur bo’lgan. Ziravor va xushbo`y moylardan qadimda kosmetika va parfyumeriya, tibbiyotda, diniy marosimlarni bajarishda foydalanilgan. Arabistonni o’rab turgan dengizlardan qadimdan marvarid, qizil va qora marjonlar olingan. Yarim orolda oltin, temir, qalay, mis va surma kabi xomashyolar bor. Janubiy-g`arb va janubiy-sharqda qadimda oq marmar, oniks, alebaster, qimmatbaho toshlar: zumrad, berulliy, feruza, va tuz qonlari bor edi.
- Arabiston yarim oroli orqali qadimda xalqaro savdo yo`llari o’tgan. Bosh savdo yo’li «Xushbuy moy yo’li» deb atalgan. Arabistonning janubiy-sharqi, sharqiy o’rtayer dengizi qirg`og`iga ikki yo’nalish bilan: biri Gazo va Ashdad, boshqasi, Tir va Damashqqa yo`nalgan, yana bir savdo yo’li janubiy Arabistondan janubiy Mesopotamiyaga borgan. Bundan tashqari, Qizil dengiz va Fors qo’ltig`i dengiz yo’li orqali Arabiston, Sharqiy Afrika va Hindiston bilan savdo aloqalari o’rnatilgan.
- Qadimgi Arabiston madaniyati
- Ijtimoiy munosabatlarni o`rganish uchun asosiy manba bo’lib, diniy-ahloqiy majburiyat-draxmalar («Manu qonunlari») siyosat san'ati to’grisidagi (Artxashastra), muhabbat to’g`risidagi (Kamasutra) maxsus traktatlardan foydalaniladi. Bu manbalarda fikrlar sxolastik, an'anaviy ruhda bayon qilingan, shu bilan birga bu asarlar qachon va qayerda tuzilganligini aniqlash mumkin emas. Tarixiy voqealar adabiyotda kam tilga olinadi. U ko’p hollarda yarim afsonaviy kissalarda aks etadi. Yilnomalar eramizning I asrlarida Seylondagi budda monastirlarida tuzilgan va boshqa asosan budda ta'limotiga oid siyosiy-xo’jalik hujjatlari bo’lgan. Davlat va xususiy arxivlar yetib kelmagan. Hujjatlar palma daraxti barglari, po`stloq yoki mato parchasi kabi murt asosda yozilgani uchun saqlanmagan.
- Bizgacha faqat eramizdan avvalgi III-II ming yilliklarga oid o’qish qiyin bo’lgan Hind sivilizatsiyasiga oid muhrlardagi qisqa yozuvlar va Ashoki davri (er. avv. III asr) yozuvlarigina yetib klgan.
- Tarixnavislik
- Hind sivilizatsiyasi
- Tarixnavislik
- Reyting savollari
- Tabiat stixiyalari va ulardan odamlarni qutqargan qahramonlar to’g`risida afsonalar ko’pchilikni tashkil qiladi. Toshqin va qurg`oqchilik hodisalari afsonalarda ko’p tilga olinadi. Qadimgi qahramonlar to’g`risidagi afsonalarda qahramonlar odamlarni olovdan foydalanishga o`rgatgan; ilk bor shox-shabba chaylani ko’rgan. Baliq ovi va ovchilik usulini kashf qilgan; ilk dehqonchilik qurollarini yasagan, donni bug`da pishirishni o`rgatgan qahramonlar mavzusi yetakchi o’rinni tutadi. Ko’pgina qahramonlar ilon gavdali, buqaning kallasi bilan yarim hayvon, yarim odam qiyofasida tasvirlanganlar. Bu qadimgi totemistik tasavvurlarni aks ettirishdir.
- Qadimgi xitoyliklar u dune to’g`risidagi tushunchalarida yerda mavjud bo’lgan tartib-qoidalar aks ettiriladi. Yerda hokimiyat vanga tegishli, osmonda xamma jismlar Oliy xudo (Di)ga buysunadi. Di qudratli, u odamlarga marxamat qiladi yeki ularni baxtsizlik bilan jazolaydi. U odamlarga hosilni sovg`a qiladi, qurg`oqchilik yuboradi, yomg`ir va shamol Diga bogliq. Dining yaqinlarini Vanning vafot qilgan ajdodlari tashkil qiladi. Vanning ajdodlari Dining topshiriqlarini bajaradi va ular Vanning yerdam berish to’grisidagi iltimosini Diga yetkazadi. Vanning oliy koxin sifatidagi vazifasi odamlar va xudolar dunesi o’rtasida vositachi bo’lgan o’z ajdodlari bilan muloqotni amalga oshirishdir.
- Yozuv
- Adabiyot
- Eng qadimgi Xitoy she'riyati namunalari eramizdan avvalgi XI-VI asrlarda jez ko`zalardagi yozuvlarda yetib kelgan. «Shiszin» (“qo’shiqlar kitobi”)-qadimgi Xitoy adabiyotining haqiqiy xazinasidir. Bu yodgorlik 4 bo’limga bo’lingan («Podsholik axloqi», «Kichik odalar», «Buyuk odalar», «Madhiyalar») 305 poetik asarlar majmuasidan iborat.
- «Shiszin» an'analari eramizdan avvalgi IV asrda poetik asarlar mualliflari tomonidan o’zlashtirib olindi. Bizgacha bu asarlar do`mbira shaklini eslatadigan tosh uyumlarda yetib kelgan, shu sababli ular «Tosh do`mbiralar»dagi matnlar deb ataladi. Eramizdan avvalgi IV asrda mashhur Syu Yuan, Xan davrida Sima Syan-Ju kabi shoirlar ijod qilgan.
- Tavsiya etiladigan adabiyotlar.
- Mesopotamiyada davlat va jamiyatning paydo bo’lishi
Do'stlaringiz bilan baham: |
