O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Qadimgi Sharq tarixiga kirish 
Kirish 
Qadimgi Sharq deb, shartli ataladigan bepoyon 
geografik hudud g'arbdan sharqga qadimgi Karfagen 

---

6 
joylashgan hozirgi Tunisdan, Xitoy,Yaponiya va 
Indoneziyagacha, janubdan shimolga-hozirgi 
Efiopiyadan Kavkaz tog'lari va Orol dengizining 
janubiy qirg'oqlarigacha cho`zilib ketgan. Bu yerda 
qadimda mavjud bo`lgan ko`p sonli sharq davlatlari 
tarixda muhim rol o`ynaydi: Qadimgi Misr 
podsholigi, Bobil davlati, Xett davlati,ulkan Osuriya 
imperiyasi, Finikiya, Suriya va Falastindagi kichik
davlatlar, Frigiya, Lidiya davlatlari, Eron tog' 
tizmasidagi davlatlar,jumladan Yaqin Sharq 
hududlarini o`z tarkibiga kiritgan qudratli fors
Ahmoniylar davlati, Hindiston, Xitoy, Koreya va 
Janubiy-Sharqiy Osiyo hududlaridir. 
Insoniyat tarixida ibtidoiy jamoadan 
sivilizatsiyaga o`tish shaharlarning paydo bo`lishi, 
ularning hokimiyat va diniy markaz sifatida 
shakllanishi ibodatxona, saroylar qurilishi, yozuvni 
paydo bo`lishi bilan va shuningdek jamiyatda turli 
sinflar va davlatchilikni paydo bo`lishi bilan
boshlanadi. Qadimgi sivilizatsiyalar davri, qadimgi
dunyo tarixi fani tomonidan o`rganiladi. Tabiiyki 
sivilizatsiyalar tarixi qadimgi sharqda eramizdan 
avvalgi IV ming yilliklardan jamiyatning taraqqiyoti 
natijasida turli ijtimoiy qatlamlarni paydo bo`lishi 
bilan boshlanadi. Qadimgi Sharq sivilizatsiyasi turli
geografik hududlarda, turli davrlarda tugallandi. 
Jumladan Old Osiyoda Qadimgi Sharq tarixi 
Makedoniyalik Iskandarning yurishlari (er. avv. IV 

---

7 
asr.) bilan tugallandi, Janubi y va Sharqiy Osiyo 
mamlakatlari uchun eramizning I ming yilligini II 
yarmigacha davom etdi. “Qadimgi Sharq” geografik 
tushunchasi shimoliy-g`arbiy Afrikadan Tinch 
okeanigacha va buyuk cho`ldan Hind okeani va 
Saxaragacha bo`lgan ulkan hududni qamrab oladi. 
Asosan bu hudud subtropik iqlimli, juda issiq va 
quruq yozi, yumshoq qishi bilan ko`zga tashlanadi. 
Qadimgi Sharq xalqlarining sivilizatsiyalari asosan 
buyuk daryolar Nil, Dajla va Frot, Hind, Gang, 
Xuanxe, Yanszi, Amudaryo kabi daryo havzalarining 
unumdor vodiylarida sun`iy sug`orishga asoslangan 
xo`jalik hayotini samarali rivojlanishi bilan ajralib 
turadi. Qadimgi Sharq sivilizatsiyasi jahon xalqlari 
taraqqiyotining keyingi rivojlanishiga samarali ta`sir 
ko`rsatadi va uning poydevori hisoblanadi. 
Qadimgi Sharqni mamlakatlar bo`yicha o`rganib 
borish qulayroq bo`ladi. Bunday o`rganish umumiy 
taraqqiyot yo`lini ham mahalliy xususiyatlarni ham 
aniqlashga yordam beradi: bu ayirmalar o`zining juda 
xilma xillligiga qaramasdan taraqqiyot qonuniyatini 
o`zgartirmaydi. Asosiy e'tibor yirik daryolar 
vodiylarida vujudga kelgan, Sharq (Misr, Ikki Daryo 
oralig'i, Hindiston, Xitoy keyinroq Xorazm) kabi 
davlatlarga qaratiladi. Tog'li mamlakatlar (Kichik 
Osiyo, Suriya, Falastin, Eron) uchun boshqa sharoitlar 
xarakterlidir, bu joylarda jamiyat va davlat ancha 
keyin vujudga kelgan. 

---

8 
Dasht yerlarida cho`l sharoitida o`ziga xos 
xo`jaliklar tarkib topgan, ularda ko`chmanchi 
chorvachilik ustunlik qilgan. Qadimgi Sharq 
xalqlarining tarixini er. avv. IV ming yillikning 
ikkinchi yarmida Nil va Frot vodiylarida ilk davlatlar 
va jamiyatlar paydo bo`lishidan boshlab o`rganish 
qabul qilingan. Qadimgi Sharq tarixining so`ngi davri 
Makedonniyalik Iskandarning Yaqin Sharq, Eron 
tog'ligi, O`rta Osiyoning janubiy qismi va 
Hindistonning shimoliy-g'arbiy qismini er. avv. IV 
asrning 30-20 yillaridagi istilolari bilan tugaydi. 
Iskandar yurishlari bilan Ellin davlatlari vujudga 
keldi. O`rta Osiyo, Hindiston va Uzoq Sharq 
mamlakatlari tarixida antik davr eramizning III-V 
asrlarigacha, qaysiki bu hududlarda antik ishlab 
chiqarish munosabatlari yemirilgan vaqtgacha 
o`rnatiladi.