O’zbyekiston ryespublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi

Cho’kma hosil bo’lishiga ta‘sir etuvchi omillar

Cho’ktirilayotgan kationni cho’kmaga to’liq o’tkazilishi qo’shilayotgan cho’ktiruvchi reagentning miqdoriga va dissotsilanish yoki gidrolizlanish darajasiga cho’ktirilayotgan eritma рН нинг qийматига боg’лиq.

Agar hosil bo’ladigan cho’kma suvda ancha eruvchan bo’lsa, biror ionning to’liq cho’ktirish uchun cho’ktiruvchi reaktivdan mo’lrok, ya‘ni uni tenglama bo’yicha talab etiladigan miqdoridan taxminan 1,5 martagacha kuprok qo’shish kerak.

Masalan; Са²⁺ ni SO ^2-₄ ioni bilan cho’ktirishda kaltsiyning biror tuzi eritmasiga qo’shilayotgan (NН₄)₂SO₄ reaktividan mo’lrok qo’shiladi, chunki

Са²⁺ + SO ^2-₄  СаSO₄

Muvozanatni ungga siljitish uchun SO^2-₄ ionlarining kontsentratsiyasi kattarok bo’lishi kerak.

Reaktivdan xaddan tashqari ortiqcha qo’shish ham maqsadga muvofiq emas, chunki buning natijasida oson eriydigan moddalar hosil bo’lishi uchun sharoit

yaratilgan bo’ladi. Masalan , Са²⁺ kationini cho’ktirishda (NН₄)₂SO₄ tuzidan reaktiv sifatida foydalanilganda :

Са²⁺ + (NН₄)₂SO₄ =  Са SO₄ + 2 NН⁺
4

Са SO₄ cho’kmasi hosil bo’ladi. Agar cho’kma hosil bo’lgan eritmaga (NН₄)₂SO₄ reaktividan qo’shishni davom ettirsaq, suvda eruvchan kompleks tuz hosil bo’ladi : Са SO₄ + (NН₄)₂SO₄ = (NН₄)₂ [Ca(SO₄)₂]

Amfoter gidroksidlarning cho’kmalari ham cho’ktiruvchi reaktiv, ya‘ni ishqorning ortiqcha miqdorida eriydi.

AI(OH)₃ + NaOH = Na[AI(OH)₄]

CHo’kma eritma

Ba‘zan ikkinchi gruppa kationlarining suvda erimaydigan qarbonatlari biqarbonatlarga aylanib, cho’kmadan eritmaga o’tadi.