Oziq moddalar(oqsillar,yog’lar,uglevodlar,mineral tuzlar)ning qonga so’relish mexanizmi Turdaliyeva Shirinabonu Bio 102 B guruh Oziq moddalar - U ozuqa sifatida tushuniladi organizmni saqlash va rivojlanishini kafolatlash uchun oziqlantiradigan yoki oziqlanadigan hamma narsa. Nutriyent so'zi lotin tilidan kelib chiqqan va fe'lning kesimidan kelib chiqqan otquloq, nutris ma'nosi "boqish" yoki "boqish".
- Oziq moddalar hujayra tashqarisidan kelib chiqib, uning hayotiy funktsiyalarini bajarishi kerak. Oziq moddalar hujayradan olinadi yoki so'riladi va anabolik deb ataladigan yoki boshqa molekulalarni olish uchun parchalanadigan biosintez metabolik jarayoni orqali o'zgaradi.
- Ekologiya uchun asosiy oziq moddalarO'simliklar hayoti uchun zarur bo'lgan kislorod, suv va minerallar va fotosintez orqali oziq-ovqat zanjirining asosini tashkil etuvchi tirik moddalar kiradi, chunki bu sabzavotlar hayvonlar uchun oziq bo'ladi.
- Hayvonlar va boshqalar kabi tirik mavjudotlarning fotosintetik qobiliyatsizligi tufayli oziq-ovqat tarkibidagi moddalar hayot uchun, tirik mavjudotlarda sog'likni saqlash uchun juda muhimdir. Buning asosida, ozuqa moddalari oziq-ovqat tarkibidagi organik va noorganik kimyoviy birikmalar bo'lib, tirik mavjudot metabolizmi uchun zarurdir. Ushbu nuqtaga murojaat qilib, oziq-ovqat mahsulotlari kimyoviy xususiyatlariga ko'ra tasniflanadi: oqsillar, uglevodlar, vitaminlar, lipidlar va mineral tuzlar.
Oziq moddalar Ovqatning biologik qiymati - Biologik qiymat mahsulotning oqsil tarkibiy qismlarining sifatini aks ettiradi, bu ularning hazm bo'lishi bilan ham, ularning tarkibidagi muvozanat darajasi bilan ham bog'liq. Bu holda biologik qiymat ko'rsatkichlari, qoida tariqasida, mahsulotni texnologik qayta ishlash jarayonida va uni uzoq muddat saqlash jarayonida sezilarli darajada o'zgaradi, chunki oqsil molekulalari o'z tuzilishini o'zgartirishi yoki boshqa moddalar bilan o'zaro ta'sir qilishi mumkin. Biologik qiymat mahsulot tarkibidagi biologik faol moddalar: ajralmas aminokislotalar, vitaminlar, makro- va mikroelementlar, almashtirib bo'lmaydigan ko'p to'yinmagan linoleik yog 'kislotalari mavjudligi bilan tavsiflanadi. Ushbu oziq-ovqat tarkibiy qismlari organizmning ferment tizimlari tomonidan sintez qilinmaydigan kimyoviy tuzilmalarga ega va shuning uchun ularni boshqa oziq moddalar bilan almashtirish mumkin emas. Ular muhim, almashtirib bo'lmaydigan oziqaviy omillar deb ataladi va ularni oziq-ovqat bilan iste'mol qilish kerak
Oziq moddalarning ahamiyati - Hayot asosida uchta oqimning - moddalar, energiya va axborotning birlashuvi yotadi. Bu uchta oqimning mavjudligini ta‟minlash uchun, asosan oziq moddalar bilan tashqi muxitdan boshlang`ich material tushib turishi kerak. Asosiy oziq moddalariga oqsillar, yog`lar, uglevodlar, suv, vitaminlar, mineral moddalar kiradi. Oqsillar organizmda quyidagi vazifalarni bajaradi: - plastik - hujayralarning qurilish materiali; - katalitik - fermentlarning asosiy qismini tashkil etadi; - immun, turning individual xossasini namoyon qiladi; - transport, qonning qismini tashiydi. Ovqat tarkibidagi oqsillar 20 ta aminokislotadan iborat, ulardan 8 tasi almashtirilmaydi, ya‟ni organizmda sintezlanmaydi. Yo`g`on ichakda ba‟zi bir aminokislotalar sintezlanadi. Almashtirilmaydigan aminokislotalar 30% dan kam bo„lmasligi kerak.
- Hazm fermentlari tomonidan oziqa polimerlarining parchalanishi biokimyoviy usullar bilan, so‘rilish jarayonlari esa biofizikaviy va biokimyoviy yondashishlar orqali o‘rganilganligi va tushuntirilganligi uchun mazkur fanda ma’lumotlar faqat fiziologik usullardan tashqari biokimyoviy va biofizikaviy usullar asosida ham olinadi. Hazm fiziologiyasini o‘rganishda turli fizikaviy (ballonografiya, elektrogastrografiya va boshqalar), matematik (statistika, kimyoviy va fizikaviy yuklamalami berish, matematik modellash, turli a’zolarning fimksional sig‘imlarini aniqlash va boshqalar) usullar qo‘llanganligi bu fanning fizika, matematika kabi fanlar bilan bog‘liqligini ko‘rsatadi.
So’rilish - Ovqat moddalari ximik, mexanik ta’sirlar natijasida parchalanib, suvda erigan xolga kelgandan so’ngichak devorlaridan qon tomirlari va limfaga so’riladi. Oshqozonda suv, alkogol, ba’zi oziqa moddalari, qisman uglevodlar so’rida boshlaydi. Yangi tugilgan bolalarda oshqozon ko’proq ovqat moddalari so’riladi. Yosh ortishi bilan so’rilish kamayadi. Ichkning shillik qavatida juda ko’p mikdorda surg’ichlar bo’ladi ( Xar bir mm2 22-40 ta ). Ichak so’rgichlarining qkisqarishini piyoz, chesnok va qalampir 5 marta tezlashtiradi. So’rg’ichlar qon tomirlariga juda boy. Oqsillar ichak devoridan aminokislotalari xolida, uglevodlar suvda erigan monosaxarislar, yog’lar esa yog’ kislotasi va glisirin xolida qon va limfaga so’riladi. Bolalarda ichakdan juda oz mikdorda oqsillar so’riladi.
E’tiboringiz uchun raxmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
