O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz filologiya 1/4/1 2023 245

partonimiya" 
(turi, 
navi, 
qismi); 
"intensifikator" (juda, ko’proq); "o’xshashlik" (o’xshashlik); 
"metapredikat" (qodir bo’lish). Bunday leksik universallar 
ma'lum bir tildan qat’i nazar, hissiyotlarning ifodalanishini 
universal tarzda o’rganishga imkon beradi [Vejbitskaya 1999, 
507]. 
Yu.D. Apresyan o’zining "Til va tizimli leksikaning 
ajralmas tavsifi" fundamental asarida shunday xulosaga 
keladi: bunday tahlil qilish jarayoni faqat hissiyotlar tilining 
milliy xususiyatlarini tavsiflashga imkon beradi, universal 
tavsif esa su’iy mantiqiy tilga asoslangan bo’lishi kerak. 
Uning so’zlari Yu.D. Apresyan tabiiy til so’zlarida amalga 
oshmaydigan real hayot ma’nolari deb ataydi [Apresyan 1995, 
481]. 
Shu 
bilan 
birga, 
Wierjbitskaya 
anglo-sakson 
madaniyatining o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda 
ingliz tilida his-tuyg’ularning leksik ifodalanishining tizimli 
tavsifi va milliy o’ziga xosligini tahlilga tortdi [Vejbitskaya 
1996, 21-41].
Tilshunos olim Volek emotivlikni lingvistik darajadagi 
tahlilining semiotik xususiyatlariga alohida e’tibor berib, 
emotitivlikni “... o’ziga xos turdagi semantik komponentlar 
yig’indisi sifatida” ta’riflaydi [Volek 1995, 16]. Uning 
emotsional leksika tahliliga semiotik yondashuvi rus tilshunosi 
V. I. Shaxovskiy tadqiqotlari bilan juda ko’p umumiylikka 
ega. Volek, Shaxovskiy singari, "emotiv" ma’noning o’ziga 
xos turini ajratib ko’rsatadi (lingvistik belgining ma’nosi 
tushunchalarga aylanmaydigan "to’g’ridan-to’g’ri" hissiy 
tajribalardan iborat) va uni "kontseptual" (ma’nosi) bilan 
taqqoslaydi.). 
Hissiy/kontseptual 
qarama-qarshilikka 
asoslanib, Volek belgining olti turini aniqlaydi, chunki belgilar 
tahlili leksema darajasida amalga oshirilganligi sababli, 
emotsional leksikaning olti turi yoki sinfi haqida gapirish 
mumkin. Alohida sinflarda u aniq baho semantikasiga ega 
leksemalarni (chiroyli / xunuk, yaxshi / yomon kabi sifatlar), 
assotsiativ leksikani ajratib ko’rsatadi, ularning implikativi 
his-tuyg’ular haqidagi g’oyalar bilan bog’liq ("ona", "do’st", 
"o’lim"). 
"va 
boshqalar), 
his-tuyg’ularni 
bildiruvchi 
leksemalar (tushunish ma’nosini o’z ichiga oladi), his-
tuyg’ularni 
ifodalovchi 
leksemalar 
faqat 
ma’noning 
emotsional komponentlarini (kesishmalarni) o’z ichiga oladi, 
leksemalarning oxirgi sinfi ham tushuncha, ham emotsional 
ma’noni o'z ichiga olgan leksemalardir.