Page 222 O’zbekistonda inson kapitalining yoshlar hayotida tutgan

SCIENTIFIC PROGRESS
 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 1 ǀ 2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
  
Page 226
mezonlari, harbiy xarajatlarni qisqartirish hisobiga ijtimoiy rivojlanish imkoniyatlari, 
hamkorlikning yangi yo‘nalishlari, qashshoqlik bilan kurash, ish biland bandlikka 
globallashuvning ta’siri, iste’mol modellari, insonni rivojlantirish bilan barqaror 
ekologik rivojlanish mezonlari o‘rtasidagi bog‘liqlik kabi ko‘pgina masalalarni qamrab 
olgan.
Shu tariqa ijtimoiy rivojlanishning hozirgi bosqichi insonni fakat ijtimoiy 
hayotning an’anaviy ma’naviy sohasidagina emas, takror hosil qilish jarayonlarida ham 
insonga markaziy o‘rinni ajratadi. Bunda inson ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning 
birlamchi va pirovard maqsadi ekanligi e’tirof etiladi. Ya’ni rivojlantirishning insoniy 
yoki ijtimoiy mezoni dominanta bo‘lib, moddiy-ashyoviy salohiyat esa bu 
rivojlanishning sharti deb belgilanmoqda. 
O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligiga erishganidan so‘ng va Birlashgan 
Millatlar Tashkilotiga a’zo bo‘lgach, xalqaro hamjamiyatga qo‘shilishidan kelib 
chiqadigan majburiyatlarni zimmasiga oldi. Mamlakatimiz insonni rivojlantirish 
konsepsiyasini BMTning boshqa a’zolari ham shunday qilganliklari uchungina emas,
balki mazkur konsepsiyaning g‘oyalari va qoidalari o‘zbek xalqining ko‘p asrlik hayotiy 
maqsadlariga mos ekanligi uchun qabul qildi. 
XX asrning 90-yillari birinchi yarmida O‘zbekiston Respublikasi bo‘yicha 
ma’lumotlar ham BMTning Rivojlanish dasturi tomonidan tuzuladigan jahon (global) 
va mintaqaviy ma’ruzalariga kiritila boshlandi. O‘zbekistonning insonni rivojlantirishi 
to‘g‘risidagi birinchi ma’ruzasi esa 1995 yilda tayyorlangan edi. Bu bilan mamlakatni 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning u yoki bu ustuvor sohasidagi masalalar xalqaro va 
milliy ekspertlar tomonidan taxlil qilinishi va baholanishiga, shuningdek bu 
ko‘rsatkichlarni yaxshilash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishga asos solindi. 
O‘zbekistonda insonni rivojlantirish soxasida erishilgan tarraqiyot aniq-
ravshandir. Ayniqsa iqtisodiy sohada yuqori natijalarga erishildi. Milliy ma’ruzalarda 
keltirilgan ma’lumotlarga ko‘ra, mamlakatda so‘nggi 10 yillikda aholi jon boshga 
to‘g‘ri keladigan YAIMning o‘sishi insonni rivojlantirish umumiy indeksi o‘sishidan 
uch baravar yuqori bo‘ldi. Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda yalpi ichki mahsulot 3,5, 
aholi jon boshiga hisoblaganda esa 2,5 baravar o‘sdi, o‘rtacha ish haqi 14 baravar oshdi. 
Davlatning ijtimoiy soha va ijtimoiy muhofaza uchun sarf-xarajatlari 5 baravardan 
ziyodroq ko‘paydi. Har yili davlat byudjetining 50 foizi ijtimoiy sohaga 
yo‘naltirilmokda. 
Bugungi kunda aholini toza ichimlik suvi bilan ta’minlash darajasi 82,5, tabiiy gaz 
bilan ta’minlash 83,5 foizga yetdi, sog‘liqni saklash tizimini tubdan isloh qilish va 
rivojlantirish, o‘ta og‘ir yuqumli kasalliklarga barham berish hamda ularni kamaytirish 
borasida qat’iy choralar ko‘rildi. Onalar o‘limi darajasi 2 baravardan ko‘proq, bolalar 
o‘limi 3 baravar kamaydi. Ushbu davrda, ya’ni qariyb 20 yil mobaynida odamlarning 
o‘rtacha umr ko‘rishi 67 yoshdan 73 yoshga, ayollarning umr ko‘rishi esa 75 yoshgacha 

---