82
Gdvwode#x#|r}xy#sd|gr#er•ojdq#ydtwgd#wlojd#rolqjdq#+Ndqq#G1/#4<9:,
1#Kr}lujl#ydtwgd#
nulswrjudil|d#ghjdqgd#kdu#tdqgd|#vkdnogd=#glvngd#vdtodqd|rwjdq#pd
koxprw#|rnl#
lqirupdwvlrq#wduprt#er•|ode#x}dwlod|rwjdq#{deduodu#vkdnolgdjl#lqiru
pdwvl|dqlqj#
pd}pxqlql#|dvklulvk#wxvkxqlodgl1#VKx#elodq#elujd#xql#surjudppd#wdk
plqrwlgd/#
judilnd#|rnl#qxwtgd/#udtdpodu#elodq#nrgodqlvkl#pxpnlq#er•ojdq#kdppd
#mr|gd#tr•oodvk#
pxpnlq1#Nulswrjudil|d#idtdwjlqd#pd{il|olnql#wdkplqodvkgdq#ervktd#nh
qj#tr•oodqlolvk#
vrkdvljd#hjd1
Shifrlangan matnni lotin alifbosidagi harflarning ASCII kodidagi
joylashuvidan tekshirib ko’rish mumkin. Masalan, K harfining ASCII dagi kodi
75 ga, Shifrlangan matndagi N harfining kodi esa 78 ga teng. “ ning kodi 147, -
ning kodi esa 150 ga teng va h.k.
Navbatdagi ish shifr_m.txt faylidagi shifrlangan
matnni ochiq matnga
aylantirishdan iborat. Buning uchun dekodlash dasurimizdan foydalanamiz.
Dastur kodi:
83
Ushbu dastur Shifr_m.txt faylidan shifrlangan matnni o’qiydi va
Dekod_m.txt faylida ochiq matnni hosil qiladi.
Windows 8(10) operatsion sistemalaridan foydalanilanishda dasturni
ishlatishdan oldin foydalanuvchi uchun ko’rsatilgan joydan o’qib olish va
yozish
uchun ruhsat etilganligini tekshirib olish kerak bo’ladi.
Ushbu ishda matn ko‘rinishidagi axborotni Sеzar algoritmi yordamida
shifrlash va dеshifrlashda masalasi ABC Pascal dasturlash tilida tuzildi. Bulardan
boshqa shifrlash algoritmlarini ham AL va KHK dagi dasturlash asoslari fanida
o‘qitish uchun qulay matеrial ekanligi ko‘rsatib o‘tildi. Bunday ko‘rinishdagi
dasturlardan daturlashga oid mashg‘ulotlarda, informatika bo‘yicha to‘garaklarda
foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi dеb o‘ylaymiz.
Адабиётлар
1. Алферов А.П., Зубов А.Ю., Кузьмин А.С., Черемушкин А.В. Основы
криптографии: Учебное пособие. 3-е изд. – М.: Гелиос АРВ, 2005. –
480 с.
2. Петраков А.В. Основы практической защиты информации. - М.: Радио
и связь, 1999. -368 с:
3. Хорошко В.А., Чeкатков А.А.
Мeтоди и срeдства зашиты
информации. - Издателство «YuNIOR» K. 2003.
4. Ғаниев С.К., Каримов М.М., Тошев К.А. «Ахборот хавфсизлиги.
Ахборот – коммуникацион тизимлари хавфсизлиги».- Т.: «Алоқачи»,
2008. - 378 б.
Do'stlaringiz bilan baham: