Pedagogika-psixologiya fakulteti

2.Transaktsion tahlilning vazifalari
Transaktsion tahlil - bu shaxsning hal qiluvchi modeli, bu boshqalar bilan munosabatlarni tushunishga yordam beradi va o'zimiz bilan. Bu bizni kim ekanligimizni va nimaga muhtoj va nima istayotganimizni his qilishimiz va anglashimizga imkon beradi. Xuddi shunday, bu o'zgarishlarga qarshi bizga kuch bag'ishlaydi va o'z shaxsiy rivojlanishimizda avtonomlik va tashabbusga ega bo'lishga imkon beradi.
Transaktsion tahlilning maqsadi asosan uchta: xabardorlik, spontanlik va yaqinlik: Xabardor bo'lish, xayoldan haqiqiy narsani ajrata olishdir. Bu o'z-o'zini bilishdir. Spontanlik fikrlarni ifodalash bilan bog'liq, his-tuyg'ular, his-tuyg'ular va o'z ehtiyojlari.Yaqinlik - boshqalarga ochilish qobiliyatidir, haqiqiy va yaqin bo'lish.
Bern fikricha, inson shaxslararo munosabatlarda, umuman hayotining har bir jabhasida, ushbu holatlardan birida bo’ladi. Insonlar o’rtasidagi muloqot jarayonida turli signallar almashinishi natijasida ego holatlari o’zaro almashinib turadi. Signallarning almashinishi transaksiya deyiladi. Transaksiya jarayonini qisqa qilib, ya’ni muloqotga kirishayotgan individlar EGO holatlarining o’zaro ta’siridir deyish mumkin. insonda biror xatti-harakat, xulq-atvorini namoyon qilishida rol o’ynagan stimullar javob transaksiyalardan iborat bo’ladi. E.Bernning transakt tahliliga ko’ra insondagi uchta «MEN» mavjud bo’lib, quyida ularga xos bo’han xususiyatlarni ochib berish natijasida, o’zaro farqi va qanday holatlarda namoyon bo’lishini ochib berishga harakat qilamiz. bolalik (B) — bo’ysunuvchi, mas’uliyatsiz, spontan reaksiyalarni namoyon etuvchi, nazoratsiz faolligi yuqori bo’lgan ego. Ushbu holatdagi odam o’z kechinmalarini so’zlar bilan emas, balki hissiyotlar bilan namoyish etadi. Bu holatning jismoniy belgilariga yig’lash, qaysarlik, ming’irlash, qo’rquvdan cho’chib tushish, yelka qisish, masxara qilish, kulish, biror narsa deb aytish uchun qo’l ko’tarish, uyalish, burun tortishni kiritish mumkin. Bolalik holatida inson nutqida «xohlamayman», «qilmayman», «men katta bo’lganimda.», «hammadan ko’p», «eng yaxshi» kabi iboralardan foydalanadi. Yetuk odam esa “men katta bo’lganimda” iborasini “men boyib ketganimda” shaklida ifodalaydi. Bola holatidagi ego so’roq olmoshlari «Nega? Qachon? Qayerda? Kim? Qanday?» savollardan ko’p foydalanadi. . Shaxsda mavjud 3 holat ham unga hayoti davomida asqotadi. Shuning uchun ham shaxs ulg’aygani sari hamma mana shu holatlar to’g’ri dominanatalik qilyayotgani haqida bosh qotirishi lozim. Masalan, inson voyaga yetgan bo’lsa-da, orzular qilishi, o’zini xursand qila olishi uchun bolalik holatiga ehtiyoj sezadi. Yoki biror maqsadga erishishi uchun tartiblarga amal qilishi kerak. Ayni shu vaziyatda unga ota-onalik roli asqotadi. Hayotida bo’layotgan voqea-hodisalarni mustaqil tahlil etishi, yangi xulosalar chiqarishi uchun esa yetuklik holatiga ehtiyoj sezadi. Agar shaxsda uch holatdan biri dominanatalik qilib qolsa, u turli psixologik muammolarga to’qnash kelishi, nevroz holatiga tushib qolishi mumkin. masalan, yetuk shaxsda bolalik holati ortib ketsa, u o’z xohish-istaklari-yu ehtiyojlarini boshqara olmaydigan kuchsiz shaxsga aylanib qolishi mumkin.