Pedagogika universiteti

Zaharlanish sabablari 
Organizmga  tushganda  zaharlanishga,  kasallikka  yoki  o`limga  olib 
keladigan  har  kanday  modda  zahar  hisoblanadi.  Zaharlanish  oqibatlari    zaharli 
modda  (yoki  shunchaki  modda)  turiga,  miqdoriga,  zaharlanish  ro`y  bergan 
vaqtga,  zaharli  modda  bilan  kontakt  qancha  vaqt  davom  etganligiga,  
jabrlanuvchining  fiziologik  ko`rsatkichlari  (yoshi,  og`irligi)ga  va  organizmga 
tushish usuliga  bog`liq bo`ladi.  
Zaharli  modda  inson  organizmiga  to`rt  xil  yo`l  bilan:  ovqat  hazm  qilish 
yo`li,  nafas yo`llari,  teri  (dermal usul) hamda in'ektsiya  orqali tushishi  mumkin. 

---

 
85 
 
Ovqat  hazm  qilish  yo`li  orqali  zaharlanish  zaharli  moddalar  og`iz  orqali 
yoki  bu  moddalarning  lablarga  yohud  og`iz  shilliqiga  tegishi  orqali  organizmga 
tushishi  natijasida  ro`y  beradi.  Bu  moddalar:  dori-darmon,  yuvish  vositalari, 
pestitsidlar,  qo`ziqorinlar  va  o`simliklar  bo`lishi  mumkin.  Ko`p  moddalar  zaharli 
hisoblanmaydi  va  faqat  ko`p  mikdorda  qabul  qilingandagina  zaharlanishga  olib 
keladi. 
Gazsimon  yoki  nafas  orqali  tushadigan  zaharli  moddalar  nafas  olganda 
organizmga  tushadi.  Ularga  gazlar  va  bug`lar,  masalan,  avtomobil  tutunlari  yoki 
pechning  yohud  isitish  qurilmasining  havoni  yomon  tortishi  natijasida  xonaga 
kiradigan  is  gazi,  azotning  chala  oksidi  (sarxush  qiladigan  yoki  gangitadigan 
gaz)  hamda  ishlab  chiqarishda  qo`llaniladigan  xlor,  turli  yelimlar,  bo`yoq 
moddalari, erituvchi-tozalovchi  moddalar kiradi. 
Teri  qoplamasi  orqali  tushadigan  zaharli  moddalar  ayrim  o`simliklar, 
erituvchilar  hamda  hasharotlarga  harshi  qo`llaniladigan  vositalar  tarkibida 
bo`lishi  mumkin. 
In'ektsiya  orqali  organizmga  zaharli  moddalar,  hasharotlar, ilon chaqqanda 
hamda  hayvonlar  tishlaganda,  shuningdek  dori  yoki  giyohvand  moddani  shprits 
orqali yuborganda tushishi  mumkin. 

---

 
86