Педагогика ва Психология соҳаларидаги инновациялар

10
BASLAWÍSH KLASLARDA GÚRRIŃ HÁM ÁDEBIY SHÍǴARMALARDÍŃ
TURMÍS PENEN BAYLANÍSÍ
Sitanova Gulmira Ametovna
Qaraqalpaqstan respublikası Nókis
qalası 38-sanlı mekteptiń baslawısh
klass muǵallimi
[phone]
[e-mail]
Annotasiya: baslawısh klaslarda kóp taralǵan ádebiy janrdıń túri ǵúrriń.Onıń ba-
slawısh klass oqıwshıları ushın áhmiyeti haqqında ǵúrrińdi oqıp beriw túsindiriw arqalı balalardı 
ádep-ikramlılıqqa, dúnyanı durıs túsiniwge hám Watanǵa degen súyispenshilik sezimlerin oyatıw.
 Gilt sózi. Tálim-tárbiya, gúrriń, ádebiy shıǵarma,tábiyatqa sayaxat
baslawısh klaslarda kóp tarqalǵan ádebiy janrdıń bir túri-bul gúrriń. Gúrrińdi oqıp túsindirip 
beriw baslawısh klass oqıwshıları ushın úlken áhmiyetke iye.balalarda gúrriń oqıp hám oqıǵan 
gúrrińin aytıp beriw arqalı ádep-ikramlılıq,unamlı háreketler,dúnyanı durıs túsiniw hám ana 
Watanǵa degen súyispenshilik sezimleri oyanadı. Ádebiyattaǵı gúrrińlerdi kórkemlep oqıtıw ba-
slawısh klass oqıwshılar ında tálim-tárbiya jumıslarında jetekshi orın iyeleydi.Sonıń menen birge 
ádebiyat-bul ana tilimizdiń keń baylıq dúnyası. Oqıwshılarǵa kórkem shıǵarmanı oqıp beriw 
waqtında usı oqılıp atırǵan gúrrińdegi bolıp atırǵan waqıyanıń ishine kirip ketedi hám shıǵarma-
daǵı qaharmanlardıń quwanıwı menen quwanadı,qapalansa qapa bolıp otıradı.bul oqılıp atırǵan 
waqıya jas balalar ushın jol kórsetiwshi bolıp esaplanadı .Gúrrińlerdi oqıǵanda tek avtordıń 
pikirin bilip túsindirip qoymay oqıwshılardıń oyın, sezimin waqıyaǵa baylanıslı erkin pikirlerin 
biliw itibarǵa alınıwı kerek.Sonlıqtan oqıtıwshı oqıwshılardıń pikirin biliw maqsetinde gúrriń-
di kórkemlep túsinikli etip oqıw arqalı iske asıradı. baslawısh klaslarda oqıwǵa usınılǵan sab-
aqlıqlarda tábiyatqa baylanıslı shıǵarmalar hám tekstler kóp berilgen.Oqıwshılar turmıs tájiriy-
besi az bolǵanlıqtan berilgen waqıyalarǵa tolıq túsine almaydı.berilgen waqıyanı tolıq túsiniw 
ushın baslı maqset retinde tábiyatqa,dalalarǵa,mektep átirapındaǵı atızlarǵa,baǵlarǵa sayaxat etiw 
oqıwshılarda tema mazmunın tolıq túsiniwge hám turmıs tájiriybesin arttırıwǵa járdem beredi.
bunday gúrrińler 3-klass oqıw kitabında “Gúz kelgende”,”Qıs kórinisi”,“Awıl baǵı” shıǵarmaları 
berilgen.Tábiyatqa sayaxat sabaǵında muǵallim oqıwshılarǵa tek avtor tárepinen súwretlengenle-
rdi kósetip túsindirip qoymay, tábiyatqa bolǵan súyispenshilik sezimlerin de oyatıw kerek.bunıń 
ushın tek tábiyat gózzallıǵın kórsetip qoymastan,tereklerdiń sıldırlısın,jap-salmalardaǵı suwlardıń 
aǵıwın,ashıq aspan kórinisin,dala shamalın,quslardıń hár qıylı namalarǵa salıp sayraǵanın, ján-
liklerdi kóriw arqalı shıǵarmadaǵı waqıya menen salıstıra alatuǵın boladı hám ótilgen tema bal-
alardıń yadında saqlanıp qaladı. Sabaq nátiyjeli bolıw ushın muǵallim sayaxatqa shıqqanda belgili 
bir maqset penen,temaǵa baylanıslı dúzilgen joba menen shıǵıwı kerek boladı. Oqıwshılar me-
nen sáwbetleskende balalardıń kórgenlerin,ne sezgenligin anıq hár bir oqıwshı óz pikiri menen 
aytıp beriwin tapsırma etip balanı erkin pikirlewge tárbiyalap barıwımız orınlı boladı. Oqıǵan 
gúrrińimiz oqıwshılar ushın qızıqlı,este qalarlıq dárejede bolıw ushın temaǵa baylanıslı awızsha 
súwret salıw tapsırmasın berse boladı. bul tapsırmad oqıwshılar gúrrińdi yadına túsirip temadaǵı 
qaysı waqıyanı súwretlegenin aytıp beredı bul tapsırmanı úy jumısı tapsırmasına bersek te boladı.
Juwmaqlap aytqanda baslawısh klaslarda gúrrińlerdi oqıtıw,onıń oqıtıw metodikası qanday 
bolmasın temanıń mazmunına sáykes keletuǵın belgili bir joba menen alıp barılsa ǵana sabaqtıń 
tiykarǵı maqseti bolǵan bilim beriwshilik, tárbiyalıq, rawajlandırıwshı úyreniwshilik sıpatqa bay-
lanıslı oqıtılıp barılsa ǵana sabaq óz maqsetine jetedi.