Pedagogikaliq instituti fizika-matematika fakulteti fizika oqitiw metodikasi kafedrasi

Jumıstıń aktuallıǵı. Búgingi kúnde respublikamızda bolıp atırǵan jańa ózgerisler bilimlendiriw tarawın túpten jańalawdı talap etpekte. Haqıyqattan da, tereń bilimli, keń dúńya qaraslı kámil insan tárbiyalaw máselesi pedagoglardan jańadan izleniw principlerin ámelge asırıwda úlken juwapkershilik júkleydi.
Fizika pánin oqıtıw processinde oqıwshılardı bul pánge qızıqtırıwdıń jáne bir usıllarınan biri sabaq barısında fizikalıq tájiriybeler tabiyattaǵı fizikalıq processlerdi oqıwshılardıń ózleri fizikanı úyreniwge shekem baqlaǵan. Biraq bul baqlawlar nátiyjesinde barlıq oqıwshılar olardıń mazmun –mánisi haqqında tuwrı sheshim shıǵara almaydı, álbette, bunnan tısqarı hámme oqıwshılar da processlerdiń barlıǵın tolıq kórmegen. Sol sebepli mektep shárayatı sheńberinde klasta arnawlı shólkemlestirilgen fizikalıq tájiriybelerdi kórsetiw zárúriyati tuwıladı. Fizikadan tuwrı shólkemlestirilip kórsetilip hám dodalanǵan, islengen tájiriybeler oqıwshıda tek ǵana ásbap-úskeneler dúzilisi emes, isletiliwin úyrenip qalmay, bálki olardaǵı nızamlardı bayqawǵada imkaniyat tuwıladı. Fizikalıq kórinisler oqıwshılarǵa sol pánge bolǵan qızıǵıwshılıǵın da arttıradı. Kórinisler járdeminde fizikalıq túsinikler, fizikalıq shamalar hám olardı ólshew imkaniyatlari kórsetiledi. Olar keyin ala laboratoriya jumısların orınalawda, máselelerdi sheshiwde payda boladı, rawajlanadı hám bilimleri tereńlestiriledi. Fizika sabaqlarınıń basında sonday tájiriybelerdi kórsetiw kerek, olar ápiwayi bolsa da, baslanǵısh noqat bolsın. Olarda júz bergen hádiyseler, keyin ala basqaların túsindiriwde tiykar boladı. Fizikalıq shamalardıń ólshemleri (uzınlıq, waqıt , massa, basım, temperatura hám t.b) anıqlanadı hám olar arasındaǵı muǵdarlıq hám sıpat baylanısları kórsetiledi (suyıqlıq basımınıń ıdıs túbine basımı).
Demonstracion tájiriybelerdi úyreniw processinde fizika nızamlarınan ámelde paydalanıwdı kórsetiwden ibarat (jıllılıq mashınası, termometr). Keyingi kórinisler bilimlerdi tereńlestiriwge qaratılǵan bolıp tabıladı. Olarda kórsetiletuǵin tájiriybelerde bir neshe fizikalıq nızamın paydalanılǵan quramalı process kórsetiledi. Álbette, bunday tájiriybeler onsha kóp bolmay, oqıwshılarda belgili muǵdarda bilimler toplanǵanda ótkeriledi. Kórsetiletuǵin demonstraciyalar sanı kóp bolmawı kerek. Tájiriybe oqıtıwshı túsindiriwine kómekshi sıpatında berilgeni maqul. Paydalanılatuǵın ásbaplar ápiwayi hám túrli bolıp, oqıwshı dıqqattın sharshatpawı kerek. Eń áhmiyetlisi kórinis qısqa múddetli bolıwı talap etiledi.
Jánede oqıwshılardıń erkin islewi ushın sharayat jaratıw, predmetke qızıqtırıw turmısta bolatuǵın hádiyselerdi tereń ańlatıwdı mektepte alınǵan bilimler járdaminde ámelge asırıw-zamanagóy oqıtıwshınıń waziypası.
Fizika predmetin oqıtıwda hám oqıwshılardıń óz betinshe islewge, átiraptaǵı hádiyselerdi talqılawda fizikalıq bilimlerdi qollay alıwǵa qaratıwmız zárúr. Fizikanı oqıtıwda ásirese toparlarǵa bólip óz betinshe tapsırmalardı orınlaw jaqsı nátiyjelerge alıp keledi. Oqıwshılar erkin pikirley aladı, dóretiwshilik izleniwge háreket qıladı, tómen bilimli oqıwshılarlarda «jaqsı» oqıwshılar qatarına umtıladı hám bul jaǵday topar kórsetkishlerin kóteredi.
Túrli individual, toparlıq, jup bolıp óz betinshe jumıslardı orınlaw barısında oqıwshılar bilimi tereńlesedi, tájriybeler payda boladı hám bul maqsetke muwapıq boladı. Kitap penen erkin islewdi kóbirek ámelge asırıw kerek, qosımsha ádebiyatlardan paydalanıwdı jolǵa qoyamız, krassvordlar, viktorinalar dúziw. Sabaqtan tısqarı jumıslarǵa, ekskursiyalarǵa, kesheler ótkiziwdi jolǵa qoysaq jánede de jaqsı, sebebi fizika bul turmıs páni onı oqıwshılar keleshekte qaysı tarawdı iyelewine qaramastan fizikalıq bilimlerdi tereń bilse jetik insan dey alamız.
Hár bir sabaq tálim mazmunın engiziwdi támiyinlewshi bárshe túrdegi oqıtıw texnologiyaların ózinde jámlestiredi.
Sabaq ótiw barısında ámelge asırıw múmkinshiligin beriwshi ózine tán shólkemlestirilgenligin bildiredi hám oqıtıwda tiyisli usıllardan paydalanıwdı talap etedi.
Zamanagóy sabaq- belgili jastaǵı bilim hám tájiriybeleri jaqın bolǵan oqıwshılar toparınıń oqıw biliw is alıp barıwın aktiv rejeli bolıwın támiyinlewshi shólkemlesken process bolıp esaplanadı.
Sabaqtıń sapalı maqsetli mazmunlı ótkeriw metodikası, oqıtıwshı hám oqıwshılardıń tayarlıq dárejesi sıyaqlı kóplegen táreplerge baylanıslı boladı.
Zamanagóy sabaq - belgili jastaǵı bilim hám tájiriybeleri jaqın bolǵan oqıwshılar toparınıń oqıw biliw is alıp barıwın aktiv rejeli bolıwın támiyinlewshi shólkemlesken process bolıp esaplanadı.
Oqıtıwshınıń sabaq barısındaǵı is háreketi topardıń anıq jaǵdayınan kelip shıqqan halda dóretiwshilik hárekette boladı. Fizika sabaqlıqları hám onıń strukturası tek ǵana oqıtıwshı hám oqıwshınıń sabaq barısında birgeliktegi is-háreketi, sırtqı kórinisin sáwlelendirip qalmastan, oqıwshılardıń paydalı bolǵan biliw is háreketi menen baylanıslı ishki processler mazmunı menen baylanısqan boladı.
Fizika sabaǵınıń paydalılıǵı kóp qırlılıǵı keń kólemli mazmun hám formasına kóre túrli halda payda bolıp, maqsetine kóre sabaqtıń tiykarǵı mazmunın ózlestiriwdi óz aldına qoyǵan maqsetke jónetirilgenine baylanıslı. Aldıǵa pedogogikalıq texnologiyalarǵa tiykarlanǵan fizika sabaqlıqlarınıń kórinisleri hár qıylı boladı.
Sabaqlarǵa tán ulıwmalıq tárepi-oqıtıwshınıń dóretiwshilik qatnasıǵı. Ulıwma orta mekteplerinde tómendegishe bolıwı múmkin. Oqıwshılarǵa jańa bilimler beriw sabaǵı; bilimlerdi ulıwmalasırıw hám sistemalastıw; tákirarlaw, bekkemlew, tájiriybe hám kónlikpe payda etiw; bilimlerdi qadaǵalaw kombinaciyalıq sabaq; izleniw sabaǵı óz betinshe islew sabaǵı; dodalaw sabaǵı; oyın sabaǵı; seminar hám lekciya sabaqları; pánler ara baylanıs sabaǵı shınjır sabaǵı; birge islesiw sabaǵı; erkin pikirlew sabaǵı; ámeliy shınıǵıwlardı orınlaw sabaǵı; kompyuter sabaǵı h.t.b.

1.