{Pisiini xativum

ⁱ""^u™

JJcibidagi yog'lami cmulsiya holatiga kehiradi va ,iГеГепПпГ₈^Ч^Ш_ё1Ы

Ingichka ichak o‘n ikki barmoq ichakninu davomi ho4ih n_n;_nn .. ,

5-6 m. kcngligi 2-2.5 sm bo'ladi. "^{8 UZUnl,gi kaUa odamda}

5. 
   Bir urug’ pnllali o'simliklarning tuzilishi
   

Bir urug'pallali o’simliklarga: Loladoshlar oilasi Piyozdoshlar oilasi Bugdovdoshlar (boshoqdoshlar) oilalari kiradi. ^{ъ uu}J^UUWI,ar

Bir urug’pallali o’simliklarning asosiy farnUH

Murtagi faqat bitta urug'pallali. ⁴

Unayotgan o’simlikda bitta urug'pallabarg bo'lib, u yer ostida qoladi Murtak .Idizchasidan hosil bo’lgan asosiy ildiz tezda nobud bo’ladi, uning o’rnini esa murtak poyasidan o’sib chiqqan bir to'p qo’shimcha ildizlar cgallavdi Barg yaprog’i yoysimon yoki parallel tomirlangan.

1. 
   Poyasi kambiysiz, yo’g'onlasha olmaydi.
   
2. 
   Gulqo’rg’oni oddiy. gultojbarglar halqada 3 tadan o’mashgan.
   

VARIANT

1. Irsiyat va o’zgaruvchanlik. Mendel qonunlari.

Genctika barcha tirik organi/mlarga xos bo‘lgan xususiyat irsiyat va OVgaruvchanlik qonunlarini o‘rganuvchi fandir. Irsiyat organizmning oV belgisi va rivojlanish xususiyatlarini kelgusi avlodlariga o‘tkazish xossasi boiib, irsiyat tur doirasidagi individlarning o‘xshashligini ta'minlaydi. Irsiyat hayvonlar, 0‘simliklar. mikroorganizmlarga tur, zot. navning xarakterli belgilarini avloddan avlodga saqlab borish imkonini beradi. OVgaruvchanlik organizm laming individual rivojlanish jarayonida yangi belgilami hosil qilish xossasidir. Bir tur individlari o'rtasidagi tafovutlar organizm irsiyatining moddi\ asoslari o‘zgarishiga bog‘liq. OVgaruvchanlik tashqi muhit sharoitlari bilan ham belgilanadi. OVgaruvchanlik tirik tabiatning xilma-xilligini \aralib, tanlash uchun material yetkazib beradi. irsiyat еьа bu xilma-xillik orasidan eng moslanganlarini saqlab qoladi, OVgaruvchanlik natijalarini mustahkamlavdi. Tiriklikning bu ikkala xususiyatlari - irsiyat va OVgaruvchanlik organik damning evolutsiyasi asosini tashkil qiladi. Irsiyat mexanizmlari to‘g‘risidagi dastlabki fi krlar ( i. Mendel nomi bilan bog*liq. G. Mendel kashfi yotining yaratilishidan ancha avval sun'iy duragaylash usuli qo'llanila boshlagan, belgilarning dominantlik xususiyatlari kashf etilgan boisa ham. irsiyat qonunlari aynan shu olim tomonidan yaratilgan. G. Mendel irsiyatni o'rganishga yangicha yondashdi. gibridologik analiz usulini takomillashtirdi. Gibridologik (duragaylash) usul bir-biridan keskin t'arq qiluvchi (alternativ) belgilarga ega boigan organizmlarni chatishtirish va bu belgilarning keyingi avlodlarda yuzaga chiqishini tahlil qilishga asoslangan. Gibridologik usulni qo'llashda quyidagilarga e tibor berish kerak: ayrim belgilar (odatda 1 yoki 2 juft alternativ belgilar) irsiylanishini tahlil qilish; duragay lash uchun sof liniyalar yoki gomozigotalardan foydalanish; har bir individdan olingan avlodni alohida tahlil qilish; juda ko*p belgilardan bitta yoki bir- birini inkor etuvchi belgilarni ajratib olish va ketma-kei keladigan bir qancha avlodlarda ulaming yuzaga chiqishini aniq miqdoriy tahlil qilish. G. Mendel no xat

2. Ildiz turlari, Jldizning ichki tuzilishi.

Osimlikning tanasini yerga mustahkam ushlab luruvchi, luproqtagi suvlar va u yerda erigan mineral luzlami sorip o’simlikning scr ustidagi qismiga yetkazmoqliW¹' vegetativ organni ildiz deb ataymiz. O'simliklarding yaxshi rivoji va shoxalannu) mustahkam bo'lib uzoq umrawi tomirga aloqador. Ko'pchilik madaniy va yovvoyi osimlik arda ildiz oznqa zoilarni to'playdigan. ol ayrim o'simliklar uchun vegetanv орауы, organi demakdir Tomirlar o'zlarining shakli larafidan bir-birinien ajiralip ■ Oq tomirlar ikkita hissali o'simliklari’a tan.

3. Hayvon organizmining tuzilishi, hayvonlarni klassifikatsiyasi.

Hay von organizmi ham o‘simiiklar singari hujayralardan tashkil topgan. Hujayralar hujayra membranasi (po‘sti), uning ichidagi sitoplazmada joylashgan vakuolalar. boshqa organoidlar va yadrodan iborat. Hayvon va 0‘simlik hujayralarining kimyoviy tarkibi ham o*zaro o‘xshash bo'ladi. Shu bilan birga hayvonlar hujayrasi po‘sti yupqa bo'lishi, yashil rang beruvchi xloroplastlar bo'lmasligi bilan o'simliklardan farq qiladi. Hayvonlar fotosintez qilolmavdi; o'simliklar hosil qiladigan organik moddalar bilan oziqlanadi. Bir hujayralilar orasida o'simlik singari fotosintez qilish xususiyatiga ega bolgan turlari ham bor. Ko'pchilik hayvonlaming maxsus harakatlanish organlari bo'ladi. lekin o'troq yashovchi va ko'pchilik parazit hayvonlar harakat qilmavdi. 0‘simliklar orasida esa xlamidomonada xivchinlar yordamida faol harakatlanishini bilasiz.

Hayvon hujayrasi va to'qimalari. Ko'p hujayrali hayvonlar organizmi har xil tuzilgan va turli vazifani bajaradigan hujayralardann iborat. Hujayralar yumaloq, kubshnon, duksimon, yulduzsimon, kidrikli va boshqa shaklda bo'lishi mumkun (2- rasin). Bir-biriga o'xshash tuzilgan va bir xil vazifani bajaradigan hujayralar to'qimalami, to‘qimalar organlarni hosil qiladi. Bir hujayrali va tuban ko'p hujayrali hayvonlar organizmida to‘qimalar va organlar rivojlanmagan. Hayvon organizmi epiteliy. biriktiruvchi, muskul va nerv to'qinialaridan tashkil topgan. hpiiehy' zich joylashgan vassi kubsimon yoki silindrsimon hujayralardan iborat. bpile ly organizmni noqulay sharoitdan himoya qiladi hamda uning faohyatmi boshqaradi an moMalar ishlab chiqaradi. Teri sirti va ichak devorining ichki yuzas. epiteliy bI. qoplangan. Hink,inUi ,о _Ч,пш alohida hujayralar va organlar oraig » » « niradi. Bu ,0‘qimaning suyuq (qon). >ig‘i* (suyak, tog'ay) va xillari mavjud. Biriktiruvchi to'qima organlarni o'zaro bog lash (pay), moddalarni tashish (qon), zaxira oziq moddalar to’plash (parenxima) MayagU tog-ay) Muskul WqLsi qisqarish xususiyatiga ega bo'lgan muskul tolalardan .bora,.

2Oiiam tayanch-harakaflanish sistemasining tuzilishi, funksiyasi va ahanmati.Tayanch-harakailanish sistemasi skelet va muskullardan iborat. Odam skeletining funksiyasi - ko*p qirrali. Eng muhimi gavdada u tayaneh va himoya funksiyasini bajaradi. SkeJetning tayaneh funksiyasi lufayli unga bareha skelet muskullari birikib

3Odam to‘qimalari, organlar va organ izm.Kelib chiqishi. tuzilishi. funksiyasi, hayotiy jarayonlari. birbiriga o'xshash bo'lgan hujayralar to'plami to'qima deb ataladi. Odam organizmida 4 xil: epiteliy, biriktiruvchi. muskul va nerv to'qimalari bo‘ladi Epiteliv (qoplovchi) to‘qima. Bu to'qima teri sirtini. ovqat hazm qilish, nafas olish. ayirish va boshqa organlarning ichki vuzasini qoplab tnradi. Buni organlar ichki parclasi, ya ni shilliq qavat deb ham ataladi. I.pitch's to'qima joylashishi, bajaradigan vazifasi. tuzilishiga ko'ra bir necha xil bo*ladi: shakli yassi (yapaloq), kubsimon, silindrsimon, bir qavaili, ко p qavatli va hokazo. Yassi epileley teri sirtini qoplab turadi, kubsimon epiteliy buyrakda, silindrsimon epiteliy ichakning ichki yuzasida, tukli epiteliy burun bo'shlig'ining ichki yuzasida joylashgan. Epiteliy to‘qima joylashishiga qarab bar xil vazitani bajaradi: terming ustki qismini va burun bo*shlig‘ini qoplab turgan epiteliy urqimalari Irimova va/ifasini bajaradi; me’da-ichaklarning ichki yuzasidagi epiteliy to'qima ovqat ha/m qilishda ishtirok etadi. Epiteliy to'qimasi o‘zaro zich jc>) lashg^ hujayralardan iborat. Epiteliyda hujayralararo modda bolmaydi yoki juda kam bo ladi. hpitehy hujavralari te/ ko'payish xususiyatiga ega.

Biriktiruvchi lo'qima. Biriktiruvchi (qo'shuvchi) to'qima tu/.ihshi va shaklda Ko ra xilma-xildir. I laming hujayralari orasida hujayralararo moddalar bo lad b to'qimaga suyak, qon, limfa, tog*ay va pay kiradi. Biriktiruvchi to'q.ma joylaslusЛу» va bajaradigan va/.ifasiga ko’ra turli xususiyailarga