Plastmassalarni qaytaishlash texnologiyasi

M a’lumki, termoplast polimerlarning issiqlik ta’sirida uch ho- 
latda b o iish i termomexanik egri chiziq orqali aniqlanadi.
Agar polim er materialning T( va Tg farqi katta bo‘lsa (yuqori 
elastiklik xususiyati keng haroratni tashkil qilsa), u holda shu m ate- 
rialdan buyum olish osonlashadi va aksincha.
Bu usullarda buyumlar olishda material a w a l yuqori elastik 
holatga kelguncha maxsus qizdirgichlarda isitiladi, keyin qolipga 
quyilib, vakuum yoki bosim ostida zarur shaklga keltiriladi. Chunki 
bu holatda c h o ‘zilish deformatsiyasi katta bo‘lib, ch o‘zish uchun 
ko‘p kuch talab qilinmaydi.
Vakuum ostida, qattiq puanson va matritsa hamda boshqa usullar 
mavjud.
Yuqorida qayd etib o ‘tilgan usullar bilan, asosan, list term o- 
plastlardan buyum yasaladi.
Asosiy texnologik rejimlarga quyidagilar kiradi: qolip harorati, 
zagotovkani isitish vaqti shakllash vaqti hamda bosimlar farqi (P { va 
P2), sovitish harorati va vaqti.
Bu jarayonda buyum sovitilganda o ‘z shaklini (qolip shaklini) 
saqlab qoladi. Shunday qilib, termoplastlar isiganda va soviganda 
o ‘zini qanday tutishiga qarab ulardan buyum olishda foydalaniladi.
M a ’lumki, polim erlarning yuqori elastik holati m olekulalar 
qayishqoqligi bilan tushuntiriladi.
Yuqori elastik holatdagi polim er buyumlar sovitilganda ularda 
ichki kuchlanish bo‘lmaydi. Qoliplash harorati qancha past bo‘lsa, 
qoliplash tezligi shucha jadal bo'ladi va sovitish jarayoni qancha tez 
o ‘tsa, bu ko'rsatkich ham yuqori b o ‘ladi va aksincha.
T o ‘xtagan ichki kuchlanish buyum ni T%
haroratgacha qiz- 
dirganda qolipning shaklini o ‘zgartirishi mumkin. Bu jarayon fizik-