Plastmassalarni qaytaishlash texnologiyasi

27

---

5-BOB. KALANDRLASH
5.1. Kalandrlash haqida tushuncha
Kalandrlash uzluksiz polim er m aterial olishdan iborat jara- 
yondir. Buning uchun polim er yumshatilib, aylanib turgan kalandr 
vallari orasidan o'tkaziladi. K alandrlash usulida o ‘ramli va list 
k o ‘rinishidagi m ateriallar olinadi. Bu usul faqat term oplastik 
(ko‘pincha polivinil-xlorid) p olim er m ateriallarda q o ‘llaniladi. 
K alandrlashda yum shatilgan po lim er bir m arta h ar bir juft val 
o ralig‘idan o ‘tkaziladi. Bu ja ra y o n d a olinayotgan tasm a yoki 
polotnoning kengligi ortadi, ham da yupqalashib boradi. Kalandrlash 
natijasida kengligi va qalinligi belgilangan qiym atdagi p o lo tn o
olinadi.
Kalandrlash jarayoni uch va undan ortiq ichi bo‘sh vallardan 
iborat kalandr deb ataluvchi mashinalarda olib boriladi. K alandr 
vallarining joylashish sxemasi l-rasm da keltirilgan.
K alandr m ashinaning vallariga yaxshi ishlov berilgan bo‘lib, 
ular ko‘pincha gorizontal holatda birining ustida ikkinchisi joylashgan 
bo'ladi. Vallar polim er m ateriallarning yum shash haroratigacha 
bug‘ bilan qizdiriladi.
1-rasm. Kalandr vallarining joylashish sxemasi:
/, 3, 4 — vertikal vallar; 2 — uchburchak shaklida o‘rnatilgan vallar; 
5 — T  shaklidagi vallar; 6 — Z  shaklidagi; 7 — S  shaklidagi;
8 — W  shaklidagi vallar.
28

---

2-rasm da plastik polivinilxloriddan kalandrlash usulida plyonka 
olish sxemasi berilgan.
Sxem adan k o ‘rinib turibdiki, retseptga b inoan kom pozitsiya 
tarkibiga kiruvchi kom ponentlar dastlab uzluksiz (yoki uzlukli) 
ishlaydigan aralashtiruvchiga tushadi. Olingan aralashm a valslarda, 
m a ’lu m h a ro ra td a g om o genlash tirilad i va tra n s p o rty o r o rqali 
uzluksiz tasm a holida kalandrga uzatiladi. K alandr vallari yuzasining 
silliqligini saqlash maqsadida transportyorda m etall zarrachalarining 
borligini aniqlash va ulam i ajratib olish u ch u n maxsus m oslam a 
o ‘rnatilgan.
M aterial yuqorigi vallar orasidan o ‘tib yumshaydi va polotno 
holiga kelgach, o‘rta va pastki vallar orasiga kiradi. Vallar orasidan 
chiqayotgan polotno odatda harorati yuqori bo'lgan valga yopishgan 
b o ‘ladi. 0 ‘rta va pastki vallar q o ‘zg‘aluvchan o ‘qqa o ‘rnatilgan 
bo'lgani uchun ular orasidagi masofani keraklicha o ‘zgartirib turish 
mumkin.
2-rasm. Kalandrlash usulida PVX plyonkasini ishlab