Plastmassalarni qaytaishlash texnologiyasi

Nazorat savollari
1. Kalandrlash sxemasi tarkibiga qanday m ashinalar kiradi va ulam ing 
vazifasi nim alardan iborat?
2. Kalandrlash usuli bilan qanday buyum lar olinadi?
3. Fraksiya nim a va uning valslash ham da kalandrlashdagi roli qanday?
4. Kalandrlashning asosiy texnologik param etrlari nim alardan iborat?
5. K alandr effekti nima, uni m olekular struktura va joylashish nuqtayi 
nazaridan tushuntirib bering?
6. Polivinilxloriddan plyonka olish jarayonining asosiy texnologik 
operatsiyalari nim alardan iborat?
7. P olivinilxloriddan plyonka olish u ch u n kom pozitsiya tarkibiga 
nim alar kiritiladi?
8. Plastifikatsiyalangan kom pozitsiya deb qanday kom pozitsiyaga 
aytiladi?

---

6-BOB. EKSTRUZIYA
6.1. Ekstruziya haqida tushuncha
Termoplastik polim erlam i har xil profilga ega bo‘lgan teshiklar 
orqali uzluksiz siqib chiqarish va uni sovitish ekstruziyalash deb 
ataladi. Bu usul bilan quvurlar, pardalar, list, plyonka, shlanglar, 
kabel simlarining ustini qoplash uchun polim erlar va uzunasiga 
o ‘lchanadigan turli xil buyumlar olinadi.
Ekstruziya jarayoni ekstruder deb ataluvchi mashinalarda amalga 
oshiriladi (3-rasm). Ekstruderlar har xil: bir chervyakli, ikki cher- 
vyakli, diskli va kombinirlangan bo‘ladi.
Ekstruder, asosan, quyidagi qismlardan iborat: stanina, unda 
isitiladigan silindr joylashtiriladi; silindr, uning ichki qismida bitta 
yoki ikkita chervyak o ‘rnatiladi, -chervyaklar elektr dvigatelga ulan- 
gan; silindrda isitish va sovitish sistemasi mavjud.
Shakllash u ch u n maxsus qolipdan foydalaniladi. M asalan, 
quvur olish uchun mundshtuk va dorndan iborat profil beradigan 
qo‘shimcha uskuna yasaladi.
Ekstruziyalash uchun material granula holatida mashina bunkeri 
orqali isitiladigan silindrga tushadi. U yerdan oquvchan holatga 
o ‘tgan issiq material aylanib turuvchi shnek vositasida oldinga surilib, 
mashinaning bosh qismiga o'rnatilgan qolip orqali siqib chiqariladi.
D em ak , e k stru d ern in g vazifasi p o lim ern i silin d r b o ‘ylab 
siljishi, uning yumshashi va gomogenlashishga o ‘tishini ta ’minlash,
(qolip) 
Chervyak
3-rasm. Ekstruder sxemasi.
32

---