Плевра сили, сил менингити, сил полисерозити


Download 122 Kb.
bet2/5
Sana13.09.2023
Hajmi122 Kb.
#1676968
1   2   3   4   5
Bog'liq
8-sil plevriti meningiti.doc

Плевра туберкулези

Сил плеврити. Плевра варағларининг яллиғланиши плеврит клиника ва поликлиникалар шароитида кўп учрайдиган касаллик хисобланади, чунки кўкрак қафаси аъзолари касалликларининг кўпчилиги плеврит билан асоратланиб кечади. Ўпканинг ҳар қандай яллиғланиш, замбруғ касалликлари, ўпка ўсмаси ва хатто оддий бронхит хам плевритни сабаби бўлиши мумкин.


Баъзан дифрагма ости абсцесси, перитонит, қовурғаларнинг остеомелити каби касалликлар плевритини келтириб чиқаради.
Ўпка силининг турли хиллари хам плевритнинг ривожланишига сабаб бўлади. деярли доим силнинг бошланиш давриданоқ силнинг кечиши жараёнида плевра варақлари иштирок этади. Бу плевра варақларининг топографик жихатдан ўпка ва кўкрак ичи лимфа тугунларига яқин жойлашганлигидан келиб чиқади.
Плевритнинг келиб чиқиши ва унинг кечишида плевра варақларининг гистологик тузулиши ва уларнинг фаолияти маълум ахамиятга эга. Маълумки плевра варақлари бир қанча гистологик қаватдан (6 қават) иборат бўлиб баъзи қаватларида дағал коллоген толалар панжарасимон мембрана ва мезотелия билан чегараланган микроскопик камераларни ташкил этади ва бу камераларда манфий босим бўлиб плевра бўшлиғига йиғилган суюқликни диффуз усулда ўзига сўриб олади ва лимфа йўллари орқали медиастенал ва аорта атрофидаги лимфа тугунларига узатади. Бунинг натижасида плевра бўшлиғидаги суюқлик хажми маълум мувозанатда сақланиб туради. Бундай сўрувчи “Люк” лар плевра варақларининг қовурға оралиқ ва диафрагмал қисмида яхши ривожланган.
Париетал плевра яллиғланса ёки унда патологик жараёни рўй берса плевра бўшлиғида тўпланган суюқликни сўрилиш жараёни бузилади. Серозли пардаларда яллиғланиш рўй берганида экссудат (зардоб) ишлаб чиқариш кучаяди, агар плевранинг чегараланган қисмида преифокал яллиғланиш бўлади, ажраладиган зардобнинг хажми кам бўлади.
Барон ва унинг ўқувчилари томонидан плевра бўшлиғида йиғилган зардобни сўрилиш тезлиги унинг составига боғлиқ. Сув ва унинг эриган кристаллоид ва ноорганик тузлар тез сўрилса, оқлик, қисми секин сўрилади, айниқса оқликнинг фибриноген қисмини сўрилиши қийин кечади. Шунинг учун фибриногендан фибрин чўкмалари пайдо бўлиб плевранинг яллиғланган юзасини қоплайди. Шундай холларда клиникада фибриноидли ёки қуруқ плеврит дейилади.
Кўпинча айниқса бирламчи силда плевра варақларида ўта сезгирлик холати рўй беради ва бошқа аъзоларда айниқса қон томирларда гиперэргик жараён пакйдо бўлади. бунда қон томирларнинг деворлари шишади, унинг ўтказувчанлиги бузулади ва натижада плазма ва қондаги элементлар чиқа бошлайди. Бундай холларда арзимаган қтиқловчи аллергеннинг таъсирида тезда зардобли плеврит ривожланади. Плевра бўшлиғига йиғилган зардобни париетлар плевра сўриб улгурмайди, зардоб плевра бўшлиғининг пастки қисмига тўпланади, бу хол ўпка пастки бўлагининг эластиклилигига ва унинг харакатчанлигига хам боғлиқ. Шундай қилиб аллергик ёки идеопатик плеврит ривожланади.
Профессор Н.С.Тюхтиннинг (1975) таъкидлашича аллергик плевритларнинг 60% сил этиологияси билан боғлиқ. Бу плевра бўшлиғининг пункция қилиш ва торакоскопия усулини қўллаш натижасида хамда плевра бўшлиғига тўпланган зардобдан озуқага экиш, денгиз чўчқасига юбориш (биологик усул) усулларни қўллаш натижасида тасдиқланган.

Нафас аъзолари силига дучор бўлган беморлар орасида сил плеврити 3-6%ни ташкил этади, диспансер хисобида турувчилар орасида эса 2-3%ни ташкил этади. Силдан ўлганларнинг 1-2%га яқини плевритдан (йирингли плеврит) ўлади.


Асосан плеврит бирламчи силнинг, тарқоқ силнинг ва иккиламчи силнинг асорати сифатида ривожланади. Баъзан сил плеврити силнинг махсус кўриниши сифатида бошқа аъзоларнинг жарохатисиз кечади. Бундай холларда у организмдаги сил инфекциясининг илк бор кўриниши хисобланади.
Келиб чиқиши жихатдан плеврит аллергик, перифокаль ва плевра сили кўринишида бўлиши мумкин.
Бирламчи силда плеврит плевра варақларига сил таёқчаларининг парчаланиши натижасида хосил бўлган махсулотларнинг криши натижасида гиперсенсибилизация холати кўринишида ривожланади (аллергик плеврит). Бундай холларда плевра бўшлиғига йиғилган зардобда сил таёқчалари аниқланмайди, аммо Т лимфоцитлар туберкулинга нисбатан сенсибилизация холатидагилиги аниқланади.
Бирламчи сил бактеримия ва бактериолимфия билан кечгани учун сил таёқчалри лимфоген ёки гемотоген йўл билан плеврага ўтиб унда сил жараёнини чақириши мумкин. Худди шунингдек сил таёқчаларини гемотоген йўл билан плеврага ўтиб унинг юзасида кўп миқдорда сил бўртмачалари тошмаси пайдо бўлиши ва плевра бўшлиғига зардоб йиғилиши тарқоқ силда рўй беради.
Ўчоқли, яллиғланган, чандиқлашган кавернали ва бошқа ўпка силида висцераль плевра остидаги яллиғланиш жараёнини плеврага контакт йўли билан ўтиши натижасида перифокаль плеврит ривожланади.
Ўпкадаги сил жараёнинг кавернали ёки ўпка структурасини бузувчи сил кўринишлари мавжуд бўлганда каверна ёрилиб плевра бўшлиғига хаво ва кавернадаги йиринг ёки казеоз масса чиқиши натижасида плевра бўшлиғига сил таёқчалари кириб, сўнг йирингли зардоб (экссудат) тўпланади. Бундай холларда пневмоторакс билан асоратланган сил деб аталади. Агар ўпкадаги тешик бекитилмаса ва плевра бўшлиғи йирингли экссудатдан тозаланмаса беморда сурункали сил эмпиемаси ривожланади.
Йирингли экссудатли плеврит плевра варақларида казеозли яллиғланиш бўлганида хам ривожланиши мумкин. Бундай холларда олдинига плевра бўшлиғига серозли экссудат йиғилади, сўнг у йиринга айланади. Агар йиринг плевра бўшлиғида узоқ муддат сақланиб қолса, у бронх деворини тешиб, бронх найига очилади, бронх найидан плевра бўшлиғига бошқа турдаги микроблар киради, натижада касаллик узоқ давом этиб, борган сари зўрайиб боради. Бундай беморларда кўпинча ички аъзолар амилаидози, нафас етишмовчилиги ривожланади. Ўпка силидан операция бўлган беморларда операциядан сўнги баъзи асоратлар бўлганида хам сурункали сил эмпиемаси ривожланиши мумкин.
Умуман ўпка силининг кўп кўринишлари плевра варақларида сил бўртмачаларининг пайдо бўлиши билан кечади. Плевранинг бундай сили торакоскопия ёки операция вақтида ниақланади, чунки буни клиник ва рентгенологик усул билан аниқлаб бўлмайди ва бунга силнинг ривожланишидаги тарқалиш даври деб қаралади.
Силнинг плеврити кўпинча плевра бўшлиғига зардоб (экссудат) йиғилиши билан кечади. Экссудат хар хил характерга эга бўлиши мумкин: серозли, фибринозли, сероз-фибринозли, геморрагик, сероз-геморрагик, йирингли, холестеринли, хилозли. Плевра бўшлиғига йиғилган экссудат характерига қараб плевритларнинг турлари қуйдагича бўлиши мумкин. Фибринозли ва сероз-фибринозли плевритга плевра варақлари юзаси фибрин билан қопланиб, яллиғланиш жараёни продуктив характерга ўтиши хос. Бунда плевра юзасини қоплаб турган фибринни олиб ташлаганидан сўнг сил бўртмаларини топиш мумкин. Бундай плевритнинг биринчи ва охирги даврларида плевра варақларининг фиброзлашиб, қотиб қолганлигини плевра бўшлиғининг висцераль ва паетал плевраларнинг ёпишиб кетиши натижасида битиб кетгани аниқланади.
Беморда серозли плеврит бўлганида баъзан плевра юзасида кам миқдордаги сил бўртмачалари топилади. Зардоб сўрилиб кетганидан сўнг плеврада чандиқлар қолади.
Геморрагик ва сероз-геморрагик плеврит кўпинча плеврада жуда кўп миқдорда сил ббўртмалари ириш даврида бўлганида ривожланади. Йирингли плевритда плевра варақлари жуда қалинлашиб кетади.
Фиброзли, гиалинозли, кальцинацияланиш ва хатто суякланиш рўй беради. Плевранинг айрим қисмларида продуктив яллиғланиш, казеозли некротик ўзгаришлар бўлади. айрим беморларда бронх найи ва плевра бўшлиғи орасида, кўкрак қафаси деворида оқмалар аниқланишим мумкин.
Плеврит ўзининг кечиши жихатдан ўткир, нимўткир, сурункали ва қайталанувчи бўлиши мумкин.
Умуман плеврит, жумладан сил плевритининг белгилари хилма-хилдир.
Фибринозли плеврит одатда кўрак қафасининг у ёки бу қисмида оғриқ билан бошланади. Беморнинг тана харорати субфебриль даражагача ўхтин-ўхтин кўтарилади, холсизланади, бўшашиш сезади, иштахаси йўқолади.
Оғриқнинг характери ва жойлашган ўрни плевра варақларидаги яллиғланишнинг жойлашган ўрнига боғлиқ, косталь плевритда бемор оғриқни кўкрак қафасининг четки ёнбош қисмида сезади. Бунда оғриқ қовурғалароралиғи невралгиясидаги сингари халқа характерида бўлади, медиастеналь плевритда оғриқ стенокардия ёки миокард инфарктини эслатади. Чуқур нафас олинганда ёки пайпаслаб кўрганда оғриқни кучайиши беморда плеврит эканлигини тасдиқлайди.
Ўпка бўлаклари орасидаги плевра варақлари яллиғланганда (сцесуриаль плевра) оғриқни бемор 3 ва 4 қовурғаларнинг шу умуртқаларга бирлашган ерида (умумртқа поғонаси олди оғриқ нуқтаси) ва 4,5-6 қовурғаларнинг тўш суягига бириккан ерида (олдинги-пастки оғриқ нўқтаси) сезади.
Диафрагма юзини қоплаган плевра (диафрагмал плеврит) яллиғланганида оғриқ белбоғсимон бўлиб сезилади ва трапециясимон мускул хамда елка бўғини томон узатилади, баъзан эса қоринни юқори қисмида, холецистит, аппендицит каби қорин бўшлиғини ўткир хирургик касалликлари клиник белгиларини элслатади. Оғриқ йўталганда, чуқур нафас олганда кучаяди. Юқорги ва пастки Гено де мюссе (т. ...оёқлари оралиғи ва т. ...нинг 10 қовурға билан кесишган ери) нуқталарини эзиб кўрилганда бемор оғриқ сезади. Аммо қорининг юқори қисмини ва ёнбош қисмларини эзиб кўрилганда оғриқ кучаймайди, бу диффернециаль диагностикада ахамиятга эга.
Яллиғланиш плевра варақларининг энг чўққи нуқтасида рўй берса (апикаль плеврит) касаллик белгилари плекситга ўхшаб кетади, бу елка нерв толаларининг яллиғланиш жараёнига жалб этилиши натижаси бўлиб хисобланади.
Трапециясимон ва дельтасимон мускулларнинг таранглашиши ва буни аниқлаганда оғриқни кучайиши (Штерн ва Паттенжер-Воробьёв белгилари) плевра варақларида яллиғланиш борлигини тасдиқлайди.
Касаллик ўткир холда бошланса беморнинг нафас олиши тезлашади ва юзакилашади. Касал соғ томонини босиб ётишга харакат қилади. Беморнинг кўкрак қафасини кўздан кечирганда плевра варақлари яллиғланган томон нафас олишда орқада қолади. Пальпацияда овоз дириллаши броз пасайганини, сўнг эса кучайганини, перкуссияда ўпка овозини қисқарганини аниқланади. Ўпка экскурсияси чегараланган, аускультацияда плевра варқларининг ишқаланиш товуши, баъзан нам хириллашлар эшитилади.
Бемор қонида лейкоцитлар 10-12 000 гача, лейкоцитар формулани чапга силжиши, таёқча ядроли нейтирофиллар 10-12%гача етади, ЭЧТ 30-40 мм/с. бўлади.
Рентгенограммада касалликнинг бошланишида кам интенсивликдаги соя, кўкрак қафаси ички қисмининг чекка томонларида аниқланади, кейинчалик соя диффуз кўринишда бўлади. рентгеноскопияда нафас олиш ва чиқариш вақтида касал томон дифрагмаси яхши иштирок этмайди (Вильямс белгиси).
Шундай қилиб, фиброзли плевритни аниқлаш унчалик қийин эмас, аммо унинг этиологиясини аниқлаш анча мушкул, шунинг учун зарур бўлганда Манут, Кох каби туберкулин синамаларидан фойдаланишга тўғри келади.



Download 122 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling