Polimerlarni qayta ishlash texnologiyasi fanidan ma`ruzalar matni

Rezina buyumlarini vukanizatsiya qilish.
Turli rezina buyumlarini iShlab chiShariShda vulkanizatsiya katta rol
o`ynaydi. Vulkanizatsiya jarayonida rezina qoriShmasini plastikligi kamayadi va asta-sekin elastik xossasi oShib boradi, fizik-mexanik xossasi yaxShilanadi.
Rezina aralaShmasi tarkibida vulkanizatsiya xiluvchi moddalar va ular yuqori haroratda kauchuk bilan reaktsiyaga kiriShadi. Temperaturaning ta`sir vaqti oldindan belgilab olinadi. Vulkanizatsiya har xil "qozon" larda amalga oShiriladi, ular vulkanizatorlar deb ataladi.
98
TAYANCH SO`Z VA IBORALAR 1.
Kauchuklar 2.
Rezina 3.
VulkanlaSh 4.
Oltingugurt 5.
Tezlatuvchi aktivlovchi 6.
SekinlaShtiruvchi 7.
EskiriSh

8.
EskiriShga QarShilik xiluvchi 9.
To`ldiruvchilar 10.
qora karbon 11.
Rezina aralaShmasi 12.
Rezina elimi 13.
Lateks 14.
Regeneratsiya 15.
Ebonit 16.
qovak rezina 17.
Germetik
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR 1.
Rezinani va kauchukni texnologik, fizik-kimyoviy va fizik-mexanik xossalarini tuShuntirib beringq
2.
Rezina aralaShmasining ingradientlari va ularning vazifalari nimalardan iboratq
3.
Rezina olishda vulkanizatsiya roli va uni tuShuntirib bering. 4.
Nima uchun rezina yuqori elastik materiallar turkumiga kiradiq FOYDALANISH UCHUN ADABIYOTLAR
Asosiy adabiyotlar
1.
F.F.KoShelev i dr. "ObShaya texnologiya rezini", Moskva, "Ximiya", 1978 g. s.146-273
Qo`shimcha adabiyotlar
2.
G.A.SHvetsov i dr. "Texnologiya pererabotki plastmass", Moskva, "Ximiya", 1988 g. s. 433-456
99
12-MA`RUZA
LOK-BUYOQ MATERIALLARI TEXNOLOGIYASI
Lok-buyoq materiallari komponentlari
LBM komponentlari sifatida korxonalarga keltiriladigan dastlabki tayyor xom-aShyolar va korxonalarning o`zida bevosita iShlab chihariladigan yarim
tayyor maqsulotlar xizmat qiladi. Yarim tayyor maqsulotlarga polikondensatsion smolalar eritmalari va ular asosidagi loklar, ko`pchilik pigmentlar va mikronlaShtirilgan to`ldiruvchilar, sikkativlar, olif, polivinilatsetat emulsiya, ba`zi erituvchilar va yarimmaqsulotlar, Shuningdek ko`p tonnali monomerlar - formalin, ftalat kislota angidridi, petaeritrit, difenilol-propan, n-tret butilfenol va boshqalar kiradi.
LBM komponentlari quyidagilar:
1)
Plyonka hosilxiluvchi moddalar:
polikondentsion smolalar (alkid, fenol-melamin va karbamid-formal'degid, epoksid, poliuretan, kremniyorganik va boshqalar);
polimerizatsion smolalar (vinilxlorid asosidagi, vinilxloridning vinilatsetat bilan sopolimerlari, akrilat, metakrilat va boshqalar);
tabiiy smolalar (kanifol, asfal't, bitumlar, Shellak va boshqalar); tsellyuloza efirlari (tsellyuloza nitrati, atsetati va atsetobutirati); o`simlik yoqlari (quriydigan - ziqir va boshqalar; yarim quriydigan kungabohar va boshqalar; qurimaydigan kastor va boshqalar);
tall yoqi;
o`simlik va tall yoq kislotalari;
sintetik yoq kislotalari (asosan S10-S16 fraktsiyalari). 2)
Pigmentlar:
noorganik;
rangi oq (titan (II) oksidi, rux oksidi, metanon va boshqalar); sariq (oxra, qo`rqoShin xromat, rux xromati va boshqalar); qizil (temir oksidi, temir surik, mumiyo va boshqalar);
ko`k (temir lazuri, ultramarin va boshqalar); yaShil (xrom oksidi, medyanka va boshqalar);
organik (azo- va diazopigmentlar, ftalotsianin va boshqalar); 3)
To`ldiruvchilar (barit, mel, tal'k, slyuda va boshqalar); 4)
Plastifikatorlar (kastor yoqi, kislota efirlari - ftalatlar, fosfatlar, sebatsianatlar va boshqalar);
5)
Erituvchilar (uglevodorodlar, ketonlar, spirtlar, efirlar va boshqalar); 6)
Sikkativlar - qo`rqoShin, marganets, kobal't, naftenatlar, rezinatlar, (asidol, milo-naft, naften kislotalar, qo`rqoShin, marganets, kobal't oksidi va tuzlari va boshqalar).
7)
qo`Shimchalar - initsiatorlar, qotiruvchilar, tezlatuvchilar, stabilizatorlar, emul'gatorlar va boshqalar).
100
LBM va qoplamalari xususiyatlari komponetlar sifati va nisbatiga boqliq. Terminologiya.
Hozirgi paytda faqat noorganik pigmentlar va to`ldiruvchilar uchun terminologiya standarti mavjud (GOST 19487-74), LBM uchun terminologiya standarti iShlab chixilmagan. quyida LBM va komponetlarining umumiy qabul xilingan termin va aniqlanishlari keltirilgan.
LBM - buyum sirtiga yupqa katlam qilibsurtilganda qimoya yoki dekorativ plyonka (qoplama) hosilxila oluvchi maqsulot.
LBq - buyum sirtiga bir yoki bir necha qatlam surtilgandan so`ng yuzada Shakllanuvchi qoplama va u podlojkaga etarlicha adgeziyaga ega bo`ladi.
Lok - plyonka hosilxiluvchi moddalarning (smola, tsellyuloza efirlari,
bitumlar, preparlangan o`simlik yoqlari va yoq kislotalari) organik erituvchi yoki suvdagi eritmasi, qotganidan (quriganidan) so`ng qattiq, bir jinsli va tiniq (bitum lokidan taShhari) plyonka hosilqiladi.
Yarimtayyor lok (lak polufabrikatniy) - yarim maqsulot ko`riniShida bo`lib, tovarlok, emallar va boshqa LBM iShlab chiqarish uchun mo`ljallangan lok. Emal - pigmentlar va ular aralaShmalarining to`ldiruvchilar bilan birgalikda lokdagi suspenziyasi, quriganidan (qotganidan) so`ng tiniq bo`lmagan, qattiq, har xil yaltirok va yuza fakturali plyonka hosilqiladi.
Buyoq (kraska) - pigmentlar va ular aralaShmalarining to`ldiruvchilar bilan birgalikda yoq, olif, emul'siya, lateks yoki boshqa plyonka hosilxiluvchi moddadagi suspenziyasi, quriganidan (qotgandan) so`ng tiniq bo`lmagan,
bo`yalgan bir jinsli plyonka hosilqiladi.
Suvli-dispersion (emul'sion) buyoq - pigmentlar va ular aralaShmalarining to`ldiruvchilar bilan birgalikda sintetik polimerlar (polivinilatsetat emul'siyasi, butadien-stirol lateks va b.) suvli dispersiyasidagi yordamchi qo`Shilmalar (emul'gator, stabilizator va b.) solingan suspenziyasi, qotganidan so`ng xira bo`yalgan (matovoe) qoplama hosilqiladi.
Gruntovka - pigmentlar va ular aralaShmalarining to`ldiruvchilar bilan birgalikda plyonka hosilxiluvchi moddalardagi (olif, lok va b.) suspenziyasi, quriganidan so`ng podlojkaga va yuqori yonuvchi qatlamlarga yaxShi adgeziyali, tiniq bo`lmagan, bir jinsli plyonka hosilqiladi.
SHpatlevka - qovuShqoq pastasimon massa, pigment, to`ldiruvchi va plyonka
hosilxiluvchi
aralaShmasidan iborat, bo`yalyotgan yuzaning
notekisliklari, chukurliklarini to`ldiriShga mo`ljallangan.
Olif - plyonka hosilxiluvchi suyukliq - quriShini tezlatiSh uchun sikkativ qo`Shilgan o‘simlik yoqi va yoqli alkid smolalarni qayta iShlaSh maxsuloti. Sikkativ - oksid ko`riniShida va organik erituvchilarda sovun eritma ko`riniShidagi (naftenat, linoleat, rezinat va b.) ba`zi metallar (asosan, qo`rqoShin,
marganets va kobal't) birikmalari, LBM tayyorlaShda va iShlatiShda quriShini tezlatiSh uchun katalizator sifatida qo`Shiladi.
Erituvchi - organik uchuvchan suyuqlik (uglevodorod, keten, spirt, efir va b.) yoki Shunga o`xShashsuyukliklar aralaShmasi, plyonka hosilxiluvchini eritiShga va LBM ga zarur konsistentsiya beriShga iShlatiladi.
101
Suyultiruvchi (razbavitel')
-
organik uchuvchan suyukliq, LBM
qovuShqoqligini kamaytiriSh va yuzalarga surtiShga yaroqli qilish maqsadida iShlatiladi.
Noorganik pigment - tabiiy yoki sintetik quruq, bo`yovchi noorganik modda, dispersion muqitlarda erimaydi va plyonka hosilxiluvchi bilan LBq hosilqiladi.
Organik pigment - sintetik organik quruq bo`yovchi modda (azo-, diazopigmentlar, ftalatsianin va b.), dispersion muqitlarda erimaydi va plyonka hosilxiluvchi bilan rangli emal va yoruq (to`q) rangli, yuqori sifatli bo`yoq hosilqiladi.
To`ldiruvchi - quruq noorganik modda, dispersion muqitlarda erimaydi,
yoniSh va bo`yaSh qobiliyati past, pigmentlarga qo`Shimcha sifatida iShlatiladi, tiniq bo`lmagan LBM tayyorlaShda ularga xos xususiyatlar beradi va pigmentlar tejab qolinadi.
Plastifikator - organik maqsulot, hariyb uchmaydi. LBqga elastiklik beriSh uchun plyonka hosilxiluvchiga qo`Shiladi.