Populyatsiyalar ekologiyasi

• Toshkent Farmaseftika instituti Sanoat farmaseftika fakulteti 106-A guruh talabasi Oqmamatov Javohirning Ekologiya va gigiyena fanidan tayyorlagan taqdimoti

Populyatsiyalar ekologiyasi

Populyastiya haqida tushuncha

• Populyastiya deganda biz ma’lum territoriya yoki akvatoriyani egallagan bir tur doirasidagi individlarning birlashmasini tushunamiz.

Populyastiyalar ekologiyasining ob’ekti qilib butun ekosistema, ya’ni o’simliklar, hayvonlar va mikroorganizmlar populyastiyalarining barqaror kompleksi va ular egallab turgan terrritoriya yoki akvatoriyasi olinadi. Bu esa sistemali yondashish deyiladi. Ekologiyada bir necha yondashish mavjud bo’lib, ular ichida qabul qilingani ekosistemali va populyastiyalarni o’rganib yondashishlaridir. Ulardan birinchisi asosiy e’tiborni ekosistemaga, ikkinchisi esa populyastiyaga qaratadi. Demak, ular orasidagi farq ob’ektida.

• Populyastiyalar ekologiyasining ob’ekti qilib butun ekosistema, ya’ni o’simliklar, hayvonlar va mikroorganizmlar populyastiyalarining barqaror kompleksi va ular egallab turgan terrritoriya yoki akvatoriyasi olinadi. Bu esa sistemali yondashish deyiladi. Ekologiyada bir necha yondashish mavjud bo’lib, ular ichida qabul qilingani ekosistemali va populyastiyalarni o’rganib yondashishlaridir. Ulardan birinchisi asosiy e’tiborni ekosistemaga, ikkinchisi esa populyastiyaga qaratadi. Demak, ular orasidagi farq ob’ektida.

Populyastiyalar ekologiyasining asoschisi ingliz olimi Ch. Elton bo’lib, populyastiyalar ekologiyasi fani 1930-yilda vujudga keldi. Ch. Elton o’zining "Hayvonlar ekologiyasi" kitobida ayrim organizmlarni o’rganishdan populyastiyalarni o’rganishga o’tish kerakligini aytgan. Chunki bu darajada moslashish va boshqarish yaqqol ko’rinadi, bunda asosiy masala populyastiya sonining dinamikasi hisoblanadi.

• Populyastiyalar ekologiyasining asoschisi ingliz olimi Ch. Elton bo’lib, populyastiyalar ekologiyasi fani 1930-yilda vujudga keldi. Ch. Elton o’zining "Hayvonlar ekologiyasi" kitobida ayrim organizmlarni o’rganishdan populyastiyalarni o’rganishga o’tish kerakligini aytgan. Chunki bu darajada moslashish va boshqarish yaqqol ko’rinadi, bunda asosiy masala populyastiya sonining dinamikasi hisoblanadi.

Populyastiya, bir butun sistema shaklida, tashqi omillar bilan bog`langan holda o’rganiladi. Hozirgi vaqtda biologiyada "populyastiyalar biologiyasi" sohasi mavjud. Bunda, populyastiyaning joydagi roli — konsument, produstent va redustentlar, xar—xil yoshdagi jinsiy guruh va ozuqa zanjirining biostenozdagi roli o’rganiladi. Ekologik yondashish populyastiyalarning muhit fizik—geografik omillariga moslashishini o’rganish bilan birga, biotik bog`lanishlarga bog`liq, organizmlarning ko’payish va boshqa organizmlar bilan ekosistemada birga yashashini ham o’rganadi.

• Populyastiya, bir butun sistema shaklida, tashqi omillar bilan bog`langan holda o’rganiladi. Hozirgi vaqtda biologiyada "populyastiyalar biologiyasi" sohasi mavjud. Bunda, populyastiyaning joydagi roli — konsument, produstent va redustentlar, xar—xil yoshdagi jinsiy guruh va ozuqa zanjirining biostenozdagi roli o’rganiladi. Ekologik yondashish populyastiyalarning muhit fizik—geografik omillariga moslashishini o’rganish bilan birga, biotik bog`lanishlarga bog`liq, organizmlarning ko’payish va boshqa organizmlar bilan ekosistemada birga yashashini ham o’rganadi.

Ekologik yondashishda quyidagilar o’rganiladi:

• 1) populyastiyaning ekologik strukturasini maxsus o’rganish;
• 2) populyastiyalarning tur ichidagi bir-biroviga bog`liqligi va ta’sirini o’rganish;
• 3) tashqi muhit o’zgarishiga bog`liq, makon va zamonda populyastiyadagi genotipik tarkibining o’zgarishini o’rganish.

Populyastiya-bu tabiiy tarixiy, genetik evolyustion sistemadir. Populyastiyalar ekologiyasi katta ahamiyatga ega bo’lgan hayvon va o’simliklarni ko’paytirish yo’llarini topish maqsadida vujudga keldi. Bunda, har xil parazitlar, kasal tarqatuvchi organizmlar hisobga olinadi.

• Populyastiya-bu tabiiy tarixiy, genetik evolyustion sistemadir. Populyastiyalar ekologiyasi katta ahamiyatga ega bo’lgan hayvon va o’simliklarni ko’paytirish yo’llarini topish maqsadida vujudga keldi. Bunda, har xil parazitlar, kasal tarqatuvchi organizmlar hisobga olinadi.