Pragmalingvistik jixatlari

---

1 
 

---

2 
INGLIZ TILIDA IDIOMA VA SO‘ZBIRLIKLARNING 
PRAGMALINGVISTIK JIXATLARI 
MUNDARIJA 
 
KIRISH…………………………………………………………………………….2 
BIRINCHI BOB. INGLIZ TILIDA TURG‘UN IBORALARNING 
SHAKLLANISHI 
1.1. Frazeologiya va frazeologizmlar muammosi……………….……….………..8 
1.2. Maqol va matallar paremiologiyaning emotsional obrazli manbalari sifatida.12 
1.3.Turg‘un iboralarning til lug‘at boyligi shakllanishida tutgan o‘rni….………..23 
Birinchi bob bo‘yicha xulosa…………………………………………….……….32 
IKKINCHI BOB. INGLIZ TILI FRAZEOLOGIZMLARINING UMUMIY 
XARAKTERISTIKASI 
2.1. Sinonimiya va variantdoshlikning turg‘un iboralar shakllanishida tutgan 
o‘rni……………………………………………………………………………….34 
2.2. Frazeologiyada antonimiya hodisasinig o‘ziga xos xususiyatlari……………42 
Ikkinchi bob bo‘yicha xulosa…………………………………………….……….45 
UCHINCHI BOB. O‘ZBEK TILDAGI FRAZEOLOGIK BIRLIKLARNING 
PRAGMALINGVISTIK TADQIQI 
3.1 Turg‘un birikmalar ma’nolari ko‘chishining lingvokul’turologik aspekti..…..46 
3.2. Turg‘un birikmalar leksik ma’nosi o‘zgarishining pragmalingvistik asoslari..52 
3.4 Ingliz tilidagi frazeologik birliklarning birliklarning o’qitish tehnologiyalari..57 
Uchinchi bob bo‘yicha xulosa………………………………………………….....63
 
UMUMIY XULOSALAR………………………………………………………65 
SUMMARY………………………………………….…………………………..67 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI…………………………71 
 

---

3 
KIRISH 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Oliy ta’lim tizimini yanada 
rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori oliy ta’lim tizimini tubdan 
takomillashtirish, mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish borasidagi 
ustuvor vazifalarga mos holda, kadrlar tayyorlashning ma’no-mazmunini tubdan 
qayta ko‘rib chiqish, xalqaro standartlar darajasida oliy malakali mutaxassislar 
tayyorlash uchun zarur sharoitlar yaratish maqsadida qabul qilingan.
Mustaqillik yillarida iqtisodiyotning, ijtimoiy hayotning real talablaridan 
kelib chiqqan holda, yurtimizda oliy ta’lim tizimini modernizatsiya qilish, unga 
o‘qitishning zamonaviy shakl va texnologiyalarini joriy etish, mutaxassislar 
tayyorlash bo‘yicha ixtisoslik yo‘nalishlarini takomillashtirish borasida katta ishlar 
qilindi.
Shu bilan birga, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 8-
oktabrdagi farmoyishi asosida tuzilgan ishchi guruh tomonidan oliy ta’lim 
tizimidagi mavjud holatni o‘rganish natijalari shuni ko‘rsatmoqdaki, qator oliy 
ta’lim muassasalarida ilmiy-pedagogik salohiyat hanuz past darajada qolmoqda, 
ta’lim jarayonining o‘quv-metodik va axborot ta’minoti zamonaviy talablarga mos 
emas, moddiy-texnik baza tizimli ravishda yangilanishga muhtoj. Oliy ta’lim 
tizimida o‘quv jarayoniga ilg‘or xalqaro tajribani keng joriy etish, yetakchi xorijiy 
turdosh ilmiy-ta’lim muassasalari bilan yaqin hamkorlik aloqalarini yo‘lga qo‘yish 
orqali pedagog va ilmiy kadrlar malakasini oshirish borasidagi ishlar talab 
darajasida olib borilmayapti.
Qabul qilingan qarorga ko‘ra, oliy ta’lim tizimini kelgusida kompleks 
rivojlantirishning eng muhim vazifalari etib belgilandi. 
Dasturga muvofiq, 2017-2021-yillarda 48 ta oliy ta’lim muassasasida jami 
180 ta o‘quv, ilmiy-laboratoriya binosi, sport inshootlari va ijtimoiy-muhandislik 
infratuzilmalari obyektlarida qurilish, rekonstruksiya va kapital ta’mirlash ishlari 
olib boriladi. Shuningdek, 53 ta oliy ta’lim muassasasida 400 ta o‘quv 
laboratoriyasi bosqichma-bosqich eng zamonaviy o‘quv-laboratoriya uskunalari 

---

4 
bilan jihozlanadi, 7 ta oliy ta’lim muassasasida barcha oliy ta’lim muassasalari 
o‘zaro hamkorlikda foydalanadigan ilmiy laboratoriyalar tashkil etiladi.
Mazkur yo’nalishlarning har biri mamlakatdagi islohotlarni va 
yangilanishlarni yanada chuqurlashtirishga oid aniq bo’limlardan iborat. Shu bilan 
birga prezidentimiz Sh.M.Mirziyoev ajdodlarimizni oltin merosini ro’yobga 
chiqarish bo’yicha Presidentimiz To’raqo’rg’onda yashab ijod etgan Ishoqxon 
Ibratga bagishlangan muzey va maktab ochilishini aytgandi. Ma
ʼlumot uchun, 
Ishoqxon Ibrat dunyoviy bilimlarni chuqur o
ʻrgangan ziyoli boʻlgan, yettita tilni 
bilgan. “Olti tilli lugʻat”, “Xatlar majmui”, “Tarixi Fargʻona”, “Tarixi madaniyat”, 
“Zamon tarozusi" kabi oʻndan ortiq ilmiy-tarixiy hamda maʼrifiy asarlar yaratgan. 
1886 yilda zamonaviy maktab ochgan. 1907 yilda esa yangi “usuli savtiya” 
maktabini tashkil etib, qishloq bolalarini o
ʻqitgan. 
Ishoqxon Ibrat 1908 yil Orenburg shahridan litografik mashina sotib olib, o
ʻz 
hovlisida “Ishoqiya bosmaxonasi”ni tashkil qilgan. Bu bosmaxona oʻtgan asrning 
60-yillarigacha faoliyat ko
ʻrsatib kelgan va u yerda oʻtgan davr mobaynida bir 
qator ilmiy-ma
ʼrifiy kitob va risolalar, milliy gazetalar chop etilgan. 
Til bilish bu - boylik. Til bilgan inson dunyoni biladi, hech qachon kam 
bo‘lmaydi. Ota-bobolarimiz shunday bo‘lgan, bu bizning qonimizda bor. 
Yoshlarimizda shunday intilishni uyg‘otishimiz kerak, - dedi Shavkat Mirziyoyev. 
Xorijiy tillar bo‘yicha ilmiy ishlar qilish, til o‘rgatish metodologiyasini 
takomillashtirish, maktab-internatda darslarni shu asosda olib borish kerakligi qayd 
etildi. 
Maktabda ingliz, nemis, fransuz, rus, arab, xitoy, koreys tillari filologiyasi 
o‘qitiladi. O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti, Toshkent davlat 
sharqshunoslik instituti, Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti bilan 
hamkorlik yo‘lga qo‘yiladi. Dars jarayoniga chet ellik ko‘ngillilar ham jalb etiladi.
O‘zbekistonning dunyodagi ko‘plab davlatlar bilan xalqaro iqtisodiy va 
madaniy aloqalarining rivojlanib borayotgan bu davrida chet tillarni o‘rganishga 
bo‘lgan ehtiyoj yanada kuchaydi.O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov 
ta’kidlaganidek, ”jahon hamjamiyatida o‘zining munosib o‘rnini egallashga 

---

5 
intilayotgan davlat uchun horijiy tillarni mukammal bilishning mohiyatini 
tushunish murakkab emas, zero bizning xalqimiz o‘z buyuk kelajagini xorijiy 
hamkorlar bilan hamjihatlikda ko‘radi”. Shu boisdan, pedagogika, filologiya kabi 
fan 
yo‘nalishlarida ham didaktika, lug‘atshunoslik, matn nazariyasi, 
tarjimashunoslikning yangi asoslarini ishlab chiqishni jadallashtirish kabi muhim 
vazifalar turibdi. Mana shu vazifalarni hal qilish haqida so‘z yuritar ekan, birinchi 
prezidentimiz I.A.Karimov, “Endilikda adabiyotimizning eng yetuk asarlarini 
bevosita ona tilimizdan g‘arb va sharq tillariga tarjima qilishga qaratilgan ishlarni 
kuchaytirishimiz zarur. Buning uchun xorijiy tillarni, adabiyot va badiiy tarjima 
san’atining nazariy va amaliy jihatlarini har tomonlama puxta egallagan 
mutaxasislarni tayyorlash imkoniyati bizda mavjud” degan fikrlarni ta’kidlab 
o‘tadi.
1
O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimov ijtimoiy 
rivojlanishning milliy modeli haqida so‘z ketganda, jahon madaniyati va ilm-fani 
taraqqiyotidan boxabar bo‘lgan, bebaho milliy madaniyatimiz sarchashmalari bilan 
qalblari limmo-lim to‘lgan, o‘z yurtining haqiqiy vatanparvarlari bo‘lgan, ziyoli 
hamda g‘ayratli, shijoatli yoshlarni tarbiyalay bilgan mamlakatgina rivojlangan, 
gullab yashnagan buyuk kelajakni yarata olishi haqida ta’kidlab o‘tadi
2
. 
Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi ham xuddi shu maqsadlar yo‘lida ishlab 
chiqilgan. Mazkur dasturda yuksak umumiy va professional madaniyatga ega 
bo‘lgan, ijtimoiy va ijodiy faol, ijtimoiy-siyosiy hayotga mustaqil moslasha 
oladigan va o‘z oldiga ulkan maqsadlarni qo‘ya biladigan hamda ularni amalga 
oshira oladigan yangi avlod kadrlarini yetishtirish yo‘llari yoritib berilgan.
3
Mazkurbitiruv malakaviy ishi ingliz tilida frazeologik birliklarning o‘ziga 
xos xususiyatlarini semantik struktural jihatdan tadqiq etishga bag‘ishlangan.