Правила. Keywords

SPОRT TАDBIRLАRINI O‘TKАZISH ASOSIDA O’QUVCHILARDA RAQIBIGA NISBATAN HURMAT HISSINI SHAKLLANTIRISH TEXNOLOGIYASI

Norboev A.
Termiz davlat universiteti sport boshqaruvi kafedrasi o‘qituvchisi
Tayanch so’zlar: spоrt, tаdbirlаr, o’quvchilar, raqib, hurmat, o’yin, qoidalar. Ключевые слова: спорт, события, ученики, соперник, уважение, игра, правила. Keywords: sports, events, students, opponent, respect, game, rules.
Nihoyat, qoidalarni qo’llaydigan va adolatli raqobatni ta’minlovchi mansabdor shaxslarga hurmat ko’rsatilishi kerak. Ularning qarorlariga rozi bo’lasizmi yoki yo’qmi, hurmatli bo’lib, his-tuyg’ularingiz sizni engishiga yo’l qo’ymaslik muhimdir.
Yaxshi sportchi bo’lish g’alabada ham, mag’lubiyatda ham mehr ko’rsatishni anglatadi. G‘alaba qozonganingizda, raqiblaringizning harakatlari va mahoratini e’tirof etib, ularga kamtarlik va hurmat ko‘rsatish muhimdir. Mag’lubiyatga uchraganingizda esa boshqalarni ayblamasdan, bahona topmasdan, mag’lubiyatni xushmuomalalik bilan qabul qilish muhimdir.
Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirishga yo‘naltirilgan keng ko‘lamli ishlarni amalga oshirish bugungi kunimizning dolzarb muammolaridanbiribo‘libsanaladi.ShumaqsaddaO‘zbekistonRespublikasining Prezidenti Shavkat Mirziyoev 2017-yil 3-iyundagi, PQ3031-sonli qarori jumladan, “Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirish chora- tadbirlari to‘g‘risidagi” hamda 2018-yil 5-martdagi “Jismoniy tarbiya va sport sohasida davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF–5368-sonli Farmonida mamlakatda aholini ayniqsa yosh avlodning jismoniy tarbiya va ommaviy sport bilan muntazam shug‘ullanishi uchun zamon talablariga mos shartsharoitlar yaratish, iqtidorli sportchilarni saralab olish maqsadli tayyorlash ishlarini tizimli tashkil etish borasida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirish vazifasi yuklatildi.
Jamiyatimizda sog’lom turmush tarzini shakllantirish, aholining, ayniqsa, yosh avlodning jismoniy tarbiya va ommaviy sport bilan muntazam
shug’ullanishi uchun zamon talablariga mos shart-sharoitlar yaratish, sport musobaqalari orqali yoshlarda o’z irodasi, kuchi va imkoniyatlariga bo’lgan ishonchni mustahkamlash, mardlik va vatanparvarlik, ona Vatanga sadoqat tuyg’ularini kamol toptirish, shuningdek, yoshlar orasidan iqtidorli sportchilarni saralab olish ishlarini tizimli tashkillashtirish hamda jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirishga yo’naltirilgan keng ko’lamli ishlar amalga oshirilmoqda.
Yurtimiz vakillarining Olimpiya o’yinlari, jahon chempionatlari, Osiyo o’yinlari va chempionatlari hamda xalqaro musobaqalarda yuksak natijalarga erishayotgani, dunyoda O’zbekistonning obro’-etibori va sport salohiyati yanada oshayotgani, respublikamiz hududlarida jahon andozalariga mos muhtasham sport inshootlari barpo etilayotgani, o’quvchi va talaba-yoshlar o’rtasida uch bosqichdan iborat «Umid nihollari», «Barkamol avlod» va Universiada sport o’yinlari ommalashib borayotgani, ayniqsa, etiborlidir.
Shu bilan birga, mamlakatimizning barcha hududlarida ommaviy sportning inson va oila hayotidagi muhim ahamiyati, uning jismoniy va manaviy sog’lomlikning asosi ekanini targ’ib-tashviq qilish, hayotga katta umid bilan kirib kelayotgan yoshlarni zararli odatlardan asrash, ularga o’z qobiliyat va istedodlarini ro’yobga chiqarishlari uchun zarur shart-sharoitlar yaratish, ular orasidan iqtidorli sportchilarni saralab olish hamda maqsadli tayyorlash tizimini takomillashtirish va spоrt tаdbirlаrini o‘tkаzish asosida o’quvchilarda raqibiga nisbatan hurmat hissini shakllantirish borasida muhim va dolzarb vazifalar turibdi.
Sport mahorati har qanday musobaqaning ajralmas qismidir. Do‘stona basketbol o‘ynaysizmi yoki Olimpiadada qatnashasizmi, yaxshi sportchi bo‘lish raqiblarni hurmat qilish, qoidalarga rioya qilish va adolatli o‘ynashni anglatadi. Ammo yaxshi sportchi bo’lish nimani anglatadi va bu qadriyatlarni o’z musobaqalaringizga qanday aylantira olasiz?
Sport - bu hurmat. Sportning o’ziga, raqibingizga, uning mehnati va, albatta, o’zingizga hurmat. Agar g’alaba qozonsangiz ham, raqibingizning barcha mehnatini qadrlay biling. Axir ikkalangiz ham g’alaba qozonish uchun chiqasiz. Ikkalangiz ham mashg’ulotdan chiqib ketasiz, ikkalangiz ham butun umringiz davomida maqsad sari intilasiz. Buning uchun siz raqibingizni hurmat qilishingiz va minnatdorchilik bildirishingiz kerak.
Sport mahoratining eng muhim jihatlaridan biri bu hurmatdir. Bu sizning raqiblaringizga, qoidalarga va amaldorlarga hurmat ko’rsatishni anglatadi. Agar siz raqiblaringizni hurmat qilsangiz, ularning mahorati va harakatlarini
tan olasiz va ular sizning me’yorlaringiz bo’yicha o’ynashmasa ham, ularga hurmat va mehr bilan munosabatda bo’lasiz.
Raqiblarni hurmat qilishdan tashqari, o’yin qoidalarini ham hurmat qilish muhimdir. Bu qoidalarni bilish va ularga rioya qilish, ularni aldash yoki buzishdan saqlanishni anglatadi. Aldash o’yinning yaxlitligini buzadi va raqobat ruhini o’g’irlaydi.
Nihoyat, qoidalarni qo’llaydigan va adolatli raqobatni ta’minlovchi mansabdor shaxslarga hurmat ko’rsatilishi kerak. Ularning qarorlariga rozi bo’lasizmi yoki yo’qmi, hurmatli bo’lib, his-tuyg’ularingiz sizni engishiga yo’l qo’ymaslik muhimdir.
Yaxshi sportchi bo’lish g’alabada ham, mag’lubiyatda ham mehr ko’rsatishni anglatadi. G‘alaba qozonganingizda, raqiblaringizning harakatlari va mahoratini e’tirof etib, ularga kamtarlik va hurmat ko‘rsatish muhimdir. Mag’lubiyatga uchraganingizda esa boshqalarni ayblamasdan, bahona topmasdan, mag’lubiyatni xushmuomalalik bilan qabul qilish muhimdir.
G’alaba va mag’lubiyatdagi inoyat raqobatga chuqur hurmat va sport mahoratini chinakam anglashdan dalolat beradi. Bu siz nafaqat g’alaba qozonishni xohlayotganingizni, balki raqobatni va raqiblaringizni hurmat qilishga va qadrlashga tayyor ekanligingizni ko’rsatadi.
Qanday qilib yaxshi sportchi bo’lish mumkin

• 
  Xo’sh, qanday qilib musobaqalaringizda sport mahoratining qadriyatlarini o’zida mujassamlashtira olasiz? Ishni boshlashingizga yordam beradigan ba’zi maslahatlar:
  
• 
  Qoidalarni bilib oling: musobaqaga kirishdan oldin o’yin qoidalarini tushunganingizga ishonch hosil qiling va har qanday qoidalar va ko’rsatmalar bilan tanishing.
  
• 
  Hurmatli bo’ling: raqiblarga, qoidalarga va amaldorlarga hurmat ko’rsating va aldash yoki qoidalarni buzishdan saqlaning.
  
• 
  Adolatli o’ynang: aldashdan yoki iflos o’ynashdan saqlaning va qattiq mehnat va tirishqoqlik orqali g’alaba qozonishga intiling.
  
• 
  Rahm qiling: G’alabada kamtarlik va hurmat ko’rsating va mag’lubiyatni inoyat bilan qabul qiling.
  
• 
  Perspektivni saqlang: esda tutingki, raqobat shunchaki o’yin va eng muhimi, rohatlaning va sodir bo’layotgan voqealardan zavqlaning.
  

Spоrt tаdbirlаrini o‘tkаzish asosida o’quvchilarda raqibiga nisbatan hurmat hissini shakllantirish texnologiyalaridan yana biri Ommaviy sport turidir bu millionlab odamlarga takomillashtirish imkonini beradi ularning jismoniy fazilatlari va motor qobiliyatlari, salomatlikni yaxshilash va ijodiy
uzoq umrni uzaytirish, o’quvchilarda raqibiga nisbatan hurmat hissini shakllantirish, zamonaviy organizmga kiruvchi ta’sirlarga qarshi turish ishlab chiqaradi. Ommaviy sportning har xil turlari bilan shug’ullanishdan maqsad mustahkamlashdan iborat salomatlik, jismoniy rivojlanish, fitnes va faollikni yaxshilasydi. Bu bir qator muayyan muammolarni hal qilish bilan bog’liq: individual tana tizimlarining funksionalligi oshirish, to’g’ri jismoniy rivojlanish va jismoniy, umumiy oshirish va professional ishlash, hayotiy narsalarni o’zlashtirish ko’nikma va malakalarni, bo’sh vaqtni maroqli va foydali o’tkazish, erishish jismoniy mukammallika erishishda yordam beradi.