Predikatlar algebrasi. Predikatlar va kvantorlar Reja
Download 153.58 Kb.
|
Predikatlar algebrasi. Predikatlar va kvantorlar Reja
Umumiylik kvantori ” ” belgi bilan belgilanadi va ”har bir”, ”hamma”, ”barcha” so’zlari bilan ifodalanadi. belgi inglizcha “All” so’zining bosh harfidan olingan va “hamma” ma’nosini bildiradi.
Mavjudlik kvantori “ ” belgi bilan belgilanadi, inglizcha “Exist” so`zining bosh harfidan olingan bo`lib “bor”, “mavjud”, “topiladi” ma’nosini bildiradi. va kvantorlarning ma’nosini shunday tushunish mumkin: ko`rinishdagi yangi mulohaza ning barcha qiymatlari uchun ekanligini da’vo qiladi, ko`rinishdagi yangi mulohaza esa bo`ladigan ning qiymati bildiradi. Misol. Mavzu boshlanishida keltirilgan : “x yozuvchi Angliyada ijod qilgan” predikatni qaraymiz. U holda ko`rinishdagi yangi mulohaza “barcha yozuvchilar Angliyada ijod qilgan” kabi, ko`rinishdagi yangi mulohaza esa “ayrim yozuvchilar Angliyada ijod qilgan” kabi o`qiladi. Bunda birinchi mulohaza yolg`on, ikkinchi mulohaza esa rost bo`ladi. Predikatlar va kvantorlar yordamida tavtologiyalarni hosil qilish mumkin. Inkor amali bilan bog`liq bo`lgan ikkita muhim bo`lgan mantiqiy qonunlarni keltiramiz: , . Bu qonunlarnining ma’nosini tushunish uchun misol keltiraylik. Misol. Yuqorida keltirilgan : “x yozuvchi Angliyada ijod qilgan” predikatni qaraymiz. formula “Angliyada ijod qilgan yozuvchilar mavjud emas” mulohazani, formula esa unga teng kuchli mulohaza bo`lgan “Barcha yozuvchilar Angliyada ijod qilmagan” mulohazani bildiradi. Xuddi shunday, formula “Hamma yozuvchilar Angliyada ijod qilganligi noto`g`ri” mulohazani, formula esa unga teng kuchli mulohaza bo`lgan “Angliyada ijod qilmagan yozuvchilar bor” mulohazani bildiradi. Misol. Predikatlar yordamida quyidagi mulohazani yozamiz: “Barcha ma’lum bo`lgan so`zlar tarjimasi lug`atda keltirilgan. Shunday yangi (noma’lum) so`zlar borki, ularning tarjimasi lug`atda keltirilmagan.” Predikatlarni kiritamiz: = « so`zi ma’lum»; = « so`zi lug`atda keltirilgan». Bu holda quyidagi kichik mulohazalar paydo bo`ladi: = « so`zi lug`atda keltirilmagan»; = «ixtiyoriy so`z ma’lum»; = «noma’lum so`zlar mavjud»; = «agar so`z ma’lum bo`lsa, u holda u lug`atda keltirilgan»; = «shunday yangi so`zlar borki, ular lug`atda keltirilmagan». U holda berilgan mulohaza quyidagi formula yordamida ifodalanadi: . Ravshanki, predikatdan kvantorlar yordamida ko`rinishdagi bir o`zgaruvchili predikatlarni, ulardan esa ko`rinishdagi mulohazalarni qurish mumkin. Garchi mulohazalarning hamda ma’nolari bir xil bo`lsa-da, mulohazalar teng kuchli emas ekan. Misol. ”y inson talabaning otasi” predikatni qaraymiz. Bu holda ”ixtiyoriy talabaning otasi bor”; ”shunday inson borki, u barcha talabalarning otasi bo`ladi” mulohazalarni bildiradi. Xuddi shunday, mulohazalarning ham teng kuchli emasligini ko`rish mumkin. Download 153.58 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling