Презентация по химии на тему "Азот ва унинг бирикмалари"

Ishlatilishi Gaz хоlatidagi azоt tеz оksidlanadigan mоddalar rеaksiyasida va tеz ayniydigan maхsulоtlarni saklashda inеrt muхit sifatida ishlatiladi. Azоt (I) оksidi N2O ning оz mikdоri bilan nafas оlganda insоn оrganizmi оgrikni sеzmaydigan bulib kоladi. Shuning uchun uning kislоrоdli aralashmasi mеditsinada narkоz sifatida ishlatiladi. Azоt (IV) - оksidi kuchli оksidlоvchi. Sulfat kislоta оlishda SO2- ni SO3 ga utkazishda NO2 gazidan оksidlоvchi sifatida fоydalaniladi. Ammiakning suvdagi eritmasi, karbamid CO(NH2)2, natriy nitrat, kaliy nitrat, kaltsiy nitrat, ammоniy nitrat, ammоniy sulfat azоtli ugitlar sifatida ishlatiladi. Azоt tехnikada pоrtlоvchi mоddalar tayyorlashda elеktr lampalarini tuldirishda azоbirikmalari va mеditsinada dоrilar tayyorlashda ishlatiladi. Nitrat kislоta va azоtning bоshka birikmalari хimiya sanоatida kеng kulamda ishlatiladi. Amiakdan eng ko’p azotli o’g’itlar va HNO3 ishlab chiqarishda foydalaniladi.   Azotning xossalari Odatdagi sharoitda azot rangsiz va xidsiz gaz. Azot suyuq va qattiq xolatlarda xam rangsiz. Azotning kritik xaroratsi juda past (-147,1oC) shuning uchun xam uni suyuq xolatga aylantirish ancha qiyin. Azot kimyoviy reaksiyalarga kirishmaslik jixatidan inert gazlaridan keyin birinchi o’rinda turadi. Lekin ba'zi metallar (masalan, litiy) bilan salgina qizdirgandayoq birikib ketadi. Azot litiy bilan birikkanda litiy nitrid Li3N xosil bo'ladi. Azot magniy bilan xam magniy nitrid Mg3N2 xosil qiladi.

9 слайд

Описание слайда:

Ishqoriy va ishqoriy – yer metallarning nitridlari suvda gidrolizga uchraydi: Mg3N2 + 6H2O -->3Mg(OH)2 +2NH3 Azot kalsiy, alyuminiy va kremniylar bilan faqat yuqori xaroratda reaksiyaga kirishadi. Og’ir metallar (titan, sirkoniy, xrom, niobiy, tantal, toriy va uran) xam azot bilan nitridlar xosil qiladi; lekin bu metallarning nitridlari, ayniqsa toriy nitridi, suvda gidrolizlanmaydi. Ammiak NH3, gidrazin N2H4va azid kislota NH3 azotning vodorodli birikmalaridir. Gidroksilamin (NH2OH) xam azotning vodorodli birikmasi qatoriga kiradi.         Ammiak tabiatda oksil moddalarning chirishidan xosil bo'ladi, bundan tashqari, u ammoniy tuzlari ( masalan, ammoniy xlorid) kuchli asoslar ta'siridan parchalanganda ammiak xosil bo'ladi: 2NH4Cl + Ca(OH)2 --> CaCl2+2NH3+2H2O Ammiakli suv – novshadil spirtni kizdirish yuli bilan xam laboratoriyada ammiak olinadi. Ba'zan nitridlar gidroliz qilinganda xam ammiak xosil bo'ladi. Sanoatda ammiak olish asosiy xom ashyo erkin xolatdagi vodorod bilan azotdir. Bu ikki moddadan ammiak sintez qilinadi: N2+3H2 « 2NH3 Ammiak o'ziga xos o’tkir xidli, rangsiz gaz. U suvda juda yaxshi (20o C da 1 l H2O da 700 l NH3) eriydi. Ammiak 20o C da va 8,5 atm bosimda suyuq xolatga o'tadi. Suyuq ammiak ba'zi anorganik moddalarni yaxshi eritadi, shuning uchun turli sintez reaksiyalarida erituvchi sifatida ishlatiladi.

10 слайд

Описание слайда:

Ammiak odatdagi sharoitda barkaror modda. Ammiak quyidagi bir qator reaksiyalarga kirisha oladi: 1. Ammiak molekulalari metallarning tuzlari bilan birikib, ammiakatlar xosil qiladi. 2. Ammiakning suvdagi eritmasi asosli xossaga ega; uni ammoniy gidroksid deb ataladi. Ammoniy ionining xosil bo'lishini donor – akseptor bog'lanish natijasi deb qaraladi: ammiak molekulasidagi bir juft erkin elektronlarga proton kelib birikadi: H3N: + H+ --> [NH4]+ 3. Ammiak kislotalar bilan birikib ammoniy tuzlarini xosil qiladi, masalan: NH3 + HCl --> NH4Cl 4. Ammiak bilan kislorod (yoki oldindan qizdirilgan xavo) aralashmasi yonganida erkin azot va suv bugi xosil bo'ladi:   4NH3 + 3O2 --> 2N2 + 6H2O   Ammiakning bu tarika yonishi xech qanday amaliy axamiyatga ega emas, aksincha uni katalizator (platina) ishtirokida 800oC da xavo kislorodi NO ga qadar oksidlanishi  katta texnikaviy axamiyatga ega: 4NH3 +5O2 --> 6H2O +4NO chunki xosil bo'lgan NO xavo kislorodi bilan birikib, NO2 ga aylanadi: NO2 dan esa nitrat kislota olinadi. Ammiakning katalitik oksidlanishi xozirgi vaqtda nitrat kislota olishning asosiy usuli xisoblanadi.

11 слайд

Описание слайда:

5. Ammiak oqimi 300oC ga qadar qizdirilgan nitratga (xavosiz joyda) yuborilsa, nitriy amid NH2Na xosil bo'ladi: Xuddi shu yo’l bilan boshqa ishqoriy va ishqoriy – yer metallarning amidlari olinadi. 6. Ammiakning suvdagi eritmasi orqali xlor o’tkazilsa, ammiak oksidlanib azotga aylanadi: 8NH3+Cl2 --> N2+NH4Cl 7. Ammiak molekulasidagi bir vodorod atomining xlorga almashinish maxsuloti xloramin NH2Cl ammiakning natriy gipoxlorit ta'sirida oksidlanishdan olinadi: NH3 +NaOCl --> NaOH +NH2Cl Xloramin minus 66oC da suyuqlanadigan yomon xidli gaz. Xloramindan tashqari ftoramin NH2F va xloramin NHCl2 va ftoramin NHF2 lar xam ma'kul.       Ammiak asoslar qatoriga kiradi. U kuchli va kuchsiz kislotalar bilan (xatto karbonat kislota bilan xam) tuzlar xosil qiladi.

12 слайд

Описание слайда: