Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning 2017-yil 7-fevraldagi O‘zbekiston

1.3 Ekstraksiya jarayonida massa o'tkazish. 
Ekstraksiya jarayonining kinetik qonunlari massa o'tkazishning asosiy 
qonunlari bilan belgilanadi. 
Fazalar to'qnashish yuzasini oshirish maqsadida ulardan bittasi tomchi 
holida purkaladi. Natijada, bir suyuqlik faza qurilmaning butun hajmida yaxlit 
joylashadi, ikkinchisi esa tomchi holida bo'ladi. Fazalarning birinchisi 
dispersion, tomchi holatidagisi esa - dispers faza deb nomlanadi. 
Shunday qilib, ajratilishi zarur bo'lgan komponent dispersion faza ichidan 
tomchining yuzasiga, keyin esa, uning tarkibiga yoki tegishli komponent 
tomchining ichidan chegaraviy (ajratuvchi) yuza orqali dispersion (yaxlit) fazaga 
o'tadi. Jarayon tezligi fazadan fazaga o'tgan modda miqdori bilan xarakterlanadi. 
Tomchi ichida massa o'tkazish asosan molekular va konvektiv diffuziya 
yo'li bilan ro'y beradi. Tomchi ichida sirkulatsiya hisobiga konveksiya paydo 
bo'ladi. Jarayon mobaynida tomchining shakli va o'lchami bir necha marta 
o'zgaradi. Buning oqibatida fazalar orasidagi o'zaro ta'sir yuzasi bir necha bor 
yangilanadi. 
Ekstraksiya jarayonlarida massa almashinishni ifodalash uchun Fikning 2- 
qonunidan foydalaniladi. 
Umumiy holatda, ya'ni dispersion (yaxlit) va dispers fazalardagi diffuzion 
qarshiliklarni inobatga olmaslikni iloji bo'lmaganda, massaning ikkala fazada 
tarqalishi hisobga olinadi. 
Massa berish koeffitsiyentlarini hisoblashda ushbu formuladan foydalanish 
mumkin: 
𝐌 = 𝛃
𝐜
∙ ∆𝐱
𝐨′𝐫
∙ 𝐅 (1.3.1) 

---

12
𝐌 = 𝛃
д
∙ ∆𝐲
𝐨′𝐫
∙ 𝐅 ( 1 . 3 . 2 )
bu yerda, 
𝛃
𝐜
va 
𝛃
д
- dispersion va dispers fazalardagi massa berish koeffitsiyenti. 
Ushbu koeffitsiyentlar quyidagi kriterial formulalardan topiladi: 
𝐍𝐮
𝐜
= 𝟏. 𝟏𝟑 ∙ 𝐏𝐞
д
𝟎.𝟓