Prokariot bakteriyalarning tuzilishi,ularning kelib chiqishi. Bakteriyalar

* o’z moddalar almashinuvi,

* mustaqil yashash,

* o’z-o’zni qayta tiklash, yuzaga keltirish va rivojlanish kabi xususiyatlariga egadir.

Barcha tirik organizmlar ikkiga bo’linadi:

Ko’p hujayrali (hayvonlar, o’simliklar va qo’ziqorinlar);

Bir hujayrali (sodda va bakteriyalar);

Hujayra tuzulishi va hayot faoliyatini o’rganuvchi fan bu – SITOLOGIYA fani hisoblanadi.

Sitologiya so’zining ma’nosi – inglizcha “Cell” – hujayra, “logos” – fan degani, xozirda ushbu fan ko’proq Cellbiology deb atala boshlangan.

1. HUJAYRA VA UNING TUZULISHI:

Elektron mikroskopda olingan hujayra elementlari

H U J A Y R A T U Z U L I SH I

Yerdagi barcha hayot formalarini ularni tashkil etuvchi hujayralariga qarab ikkiga bo’linadi:

PROKARIOT (Yadrogacha) hujayralar – sodda tuzulishga ega bo’lgan ilk hujyralar;

EUKARIOT (Yadroli) hujayralar – murakkab tuzulishga ega bo’lib, keyinchalik paydo bolishgan.

Har xil hujayra formalariga qaramasdan ularning barchasi yagona strukturaviy prinsiplarga buysungandir.

Hujayraning tirik tarkibi – PROTOPLAST – tashqi muhitdan plazmatik membrana yoki plazmalemma bilan ajrab turadi.

Hujayra ichki qismi SITOPLAZMA bilan to’ldirilgan bo’lib, unda har xil organoidlar, hujayraning boshqa tarkibiy qismlar va genetik material – DNK joylashgan bo’ladi.

Hujayadagi har bir organoid o’ziga biriktirilgan funksiyalarini bajarib, ularning yagona maqsadlari hujayraning hayot faoliyatini ta’minlab turishdan iboratdir.

Vakuol a

Gialoplazma

Lizosoma

Yadrocha

Yadro

Ribosoma

Vazikula

Donador endoplazmatik to’r

Goldji apparati

Hujayra qobig’i

Silliq endoplazmatik to’r

Sentriola

Mitoxondriyalar

Prokariotlar koloniyasi

Anabaena spiroides

sianobakteriyalar

Kapsula

Hujayra qobig’i

Plazmolemma

Sitoplazma

PROKARIOT HUJAYRA

Prokariotlar – (lot. pro — oldin, -gacha va grekcha κάρῠον — yadro, yong’oq degani) – yado va boshqa ichki membranali organoidlarga ega bo’lmagan organizm hujayralariga aytiladi. Masalan sianobakteriyalar.

Yagona uzuksimon (ba’zida chiziqsimon) ikki zanjirli DNK molekulasi giston-oqsillar bilan komlekslar xosil qilishmaydi.

Prokariot hujayralilarga – bakteriyalar, ko’kimtir-yashil suv o’tlari va arxeyalar kiradi. Prokariot hujayralar avlodi bu – eukariot hujayralarning – mitoxondriya va plastidalari hioblanadi.

Prokariot hujayra tuzulishi: kapsula, hujayra qobig’I, plazmalemma, sitoplazma, ribosoma, plazmida, kiprikchalar, xivchin, nukleotid.

Ribosomalar

Plazmida

Kiprikchalar

Xivchin

Nukleoid (yopiq DNK)