Prokuratura organları iskerliginiń tiykarǵı baǵdarları hám olar iskerliginiń tiykarǵı principleri Rejesi: Prokuratura organları haqqında ulıwma túsinik

Prokuratura organları iskerliginiń tiykarǵı baǵdarları hám olar iskerliginiń tiykarǵı principleri
Rejesi:
1. Prokuratura organları haqqında ulıwma túsinik.
1.1. Prokuratura organları iskerliginiń tiykarǵı baǵdarları.
2. Prokuratura organları iskerliginiń tiykarǵı principleri.
2.1. Principlerdiń ámege asırılıw tártibi. Birlik hám oraylasıw principi.
2.2. Nızamlılıq, ǵárezsizlik hám áshkaralıq principleri.
3. Ózbekstanda prokuratura organlarınıń shólkemlestiriliwi.
3.1. Ózbekstan Respublikası Bas Prokuraturası.
3.2. Qaraqalpaqstan Respublikası, wálayat, qala hám rayon prokuraturaları. Áskeriy prokuraturalar.


1. Prokuratura organları haqqında ulıwma túsinik

Házirgi zaman basqıshında Ózbekstan Respublikası Prokuraturasınıń dárejesi, onıń wazıypaları, iskerliginiń tiykarǵı jónelisleri, prokurolardıń tayınlanıw tártibi hám sisteması 2001-jıl 29-avgustta qabıllanǵan Ózbekstan Respublikasınıń “Prokuratura haqqında”ǵı nızamı menen tártipke salınadı. “Prokuratura haqqında”ǵı nızamnıń 1-statyasına muwapıq Ózbekstan Respublikası Prokuraturası Ózbekstan Respublikası Bas prokurorı basshılıq etetuǵın Ózbekstan Respublikası aymaǵında nızamlardıń anıq hám bir qıylı orınlanıwı ústinen baqlawdı ámelge asıratuǵın prokuratura organlarınıń birden-bir oraylasqan sisteması bolıp tabıladı.

Prokuratura organları iskerliginiń tiykarǵı baǵdarları.
Prokuratura mekemeleri óz iskerligin tómendegi jónelisler boyınsha alıp baradı:
- Wázirlikler, mámleket komitetleri, mekemeler, puqaralardıń ózin ózi basqarıw organları, jámáát birlespeleri, kárxanalar, shólkemler, hákimler hám basqa lawazımlı shaxslar tárepinen nızamlardıń atqarılıwı ústinen baqlaw júrgiziw;
- Puqaralardıń huqıq hám erkinliklerin támiyinlewge qaratılǵan nızamlardıń atqarılıwı ústinen baqlaw júrgiziw;
- Ózbekstan Respublikası Qurallı Kúshlerinde, wázirlikler, mámleket komitetleri hám mekemeleriniń áskeriy dúzilmelerinde nızamlarǵa ámel qılıw ústinen baqlaw júrgiziw;
- Operativ izlew iskerligin, sorastırıwdı, dáslepki tergewdi ámelge asıratuǵın organlar tárepinen nızamlardıń atqarılıwı ústinen baqlaw júrgiziw hám olardıń jınayatshılıqqa qarsı gúresiwi boyınsha iskerligin muwapıqlastırıw;
- Jınayatlar júzesinen dáslepki tergew alıp barıw;
- Sudlarda jınayat isleri kórip shıǵılıp atırǵanında mámleketayıplawın qollap-quwatlaw, sudlarda puqaralıq islerin, hákimshilik huqıqbuzarlıqlar haqqındaǵı islerdi hám xojalıq kelispewshiliklerin kóriwde qatnasıw, nızamlarǵa qayshı keletuǵın sud hújjetlerine protest keltiriw;
- Salıq tártibin bekkemlewge, salıq tarawındaǵı jınayatlar hám huqıq- buzarlıqlarǵa qarsı gúresiwge, sonday-aq, mámleketke jetkizilgen ekonomikalıq zıyandı qaplawǵa qaratılǵan nızamlardıń atqarılıwı ústinen baqlaw júrgiziw;
- Uslap turılǵanlardı, qamaqqa alınǵanlardı saqlaw orınlarında, jınayıy jazalardı hám jınayat huqıqıy tásirdiń basqa sharaların atqarıw waqtında nızamlarǵa ámel qılınıwı ústinen baqlaw júrgiziw;
- Nızam dóretiwshilgi iskerliinde hám jámiyette huqıqıy mádeniyattı rawajlandırıw isinde qatnasıw;
Teoriyada prokuratura iskerliginiń baǵdarların prokuror baqlawı tarmaqları dep ajıratıw qabıllanǵan. Prokuror baqlawınıń tarmaqları dep tarmaqtıń ózine tán predmeti hám prokuror wákilligin ózinde sáwlelendiriwshi óz aldına bir bólimi ayrıqsha atap ótiledi.
“Prokuratura haqqında”ǵı nızam prokuratura iskerliginiń pútkil jónelislerin tórt prokurorlıq baqlaw tarmaǵına ajıratadı:
1. Nızamlar atqarılıwı ústinen baqlaw.
2. Puqaralardıń huqıq hám erkinliklerine ámel etiliwi ústinen baqlaw.
3. Jınayatshılıqqa qarsı gúresiwdi ámelge asırıwshı mekemeker tárepinen nızamlarǵa ámel etiliwi ústinen baqlaw.
4. Uslap turılǵanlardı, qamaqqa alınǵanlardı saqlaw orınlarında, jınayıy jazalardı hám jınayıy-huqıqıy tásirdiń basqa sharaların atqarıw waqtında nızamlarǵa ámel qılınıwı ústinen baqlaw júrgiziw.
Nızamlar orınlanıwın tekseriw nızamlardıń buzılıp atırǵanlıǵı haqqındaǵı arzalar hám basqa maǵlıwmatlar tiykarında, sonday-aq nızamlılıq prokuror tárepinen sharalar kóriliwin talap qılatuǵın jaǵdayda ekenliginen kelip shıqqan halda nızamda belgilengen tártipte ótkeriledi. Xojalıq iskerligine hám basqa iskerlikke prokurordıńtikkeley aralasıwına, sonday-aq mekemelik basqarıw hám tekseriw organlarınıń wazıypaların orınlawǵa jol qoyılmaydı. (Ózbekstan Respublikasınıń Prokuratura haqqında”ǵı nızamınıń 23-statyası). Prokuror baqlawınıń usı tarmaǵında prokurorlar ózlerine júkletilgen wazıypalardı tabıslı ámelge asırıw ushın olarǵa zárúr bolǵan wákillikler berilgen.
Prokurorǵa ol ózi nızamsız hám tiykarsız dep esaplaǵan qarardı tuwrıdan-tuwrı biykarlaw yamasa ózgertiw huqıqı berilmegen. Prokurorǵa berilgen wákillikler nızam buzılıw jaǵdayların óz waqtında anıqlaw, anıqlanǵan nızam buzılıw jaǵdayına bola usı nızamnıń buzılıw jaǵdayın saplastırıw huqıqına iye bolǵan shaxslardıń itibarın tartıw, huqıqbuzarlardı nızam menen belgilengen tártipte juwapkershilikke tartıw, sonıń menen birge huqıqbuzarlıqlardı keltirip shıǵarǵan sebep hám shárayatlardı saplastırıw ilajların kóriw imkaniyatın beredi. Usı tarawdaǵı prokurordıń wákillikleri tiykarınan Ózbekstan Rеspublikаsı “Prokuratura haqqında”ǵı nızamnıń 22-statyasında qáliplestirilgen.