Psixadiagnostika fanidan tayyorlagan mustaqil ishi Fan o’qituvchi

4.Izoprenoidlar. tabiatta tarqalishi va klassifikatsiyasi
Izoprenoidlar o‘simliklar olamida ancha keng tarqalgan. Bu gruppaga mansub bo‘lgan birikmalarning asosi besh uglerodli qoldiqlardan iborat bo‘lib , ulardagi uglerod atomlari xuddi izopren molekulasidagi kabi joylashgan. O‘simliklardan erkin holdagi izopren hali ajrati b olinmagan. Biroq ular tarkibida bir qancha tarmoqlangan zanjir hosil qiluvchi besh uglerodli birikmalar uchraydi.
Izoprenoidlarga efir moylari, smolalar (qatron) kamfora , kauchuk, karotinlar va shunga o‘xshash juda ko‘p xilma-xil moddalar kiradi.
Quyidagi jadvalda izoprenoidlar sinfiga mansub bo‘lgan asosiy gruppalar keltirilgan.
Izoprenoidlar klassifikatsiyasi:

№	formulasi	formulasi	Ayrim vakillari	Oksidlangan hosilalari
1	Izopren	S5N8	Erkin holda uchramaydi	Izopentenol pirofosfat
2	Monoterpenlar	S10N10	Efir moylari, smolalar.	Spirtlar, ketonlar.
3	Seskviterpenlar	S15N24	Efir moylari	Spirtlar,aldegid va ketonlar
4	Diterpenlar	S20N22	Efir moylari, smolalar	Vitamin A, smolali kislotali smolalar
5	Triterpenlar	S13N48	Skvalin. Karotinlar.	Sterillar
6	Tetraterpenlar	S40N64	Karotinlar.
7	Poltiterpenlar	(S5N8)n	Kauchuk

Efir moylari va terpenlar. Efir moylari ko‘p o‘simliklar tarkibida uchraydi va o‘zidan xushbuy hid chiqarish xususiyatiga.Efir moylar tarkibida juda ko‘p har-xil moddalar bo‘lib, o‘simliklarning hushbiy hidi ham ko‘p jixatdan shu moddalarga bog‘liq.Bularga terpenlar seskviterpenlar,diterpenlar ,ulprning hosilalari va sulfidlar,merkaptanlar,indol va shunga o‘xshash moddalar kiradi.Efir moylari tarkibida miqdor jixatdan oddiy terpenlar eng ko‘p uchraydi..
Monoterpenlar.Oddiy mono terpenlar asosan ikkita izopren qoldig‘idan tashkil topgan bo‘lib ,alifatik va halqali monoterpenlarga bo‘linadi. Halqali monoterpenlarga mirsen va otsimenlarni misol qilib keltirish mumkin.
Alifatik monoterpinlarning muhim hosilasi xisoblangan birlamchi spirt-geraniol va lenalool diqqatga sazovordir;
Geraniol spirt atir tarkibidagi efir moylarining eng asosiy qismini tashkil qiladi. Linalool esa yalpiz tarkibidagi efir moylari tarkibida ko‘p uchraydi.
Siklik monoterpinlarni hosil bo‘lishi ham geraniol spirtga bog‘liq.Siklik monoterpinlarning bir qator muhim hosilalari bo‘lib,ularga yalpiz taarkibidagi (moyi) mentol , ukrop va zira moyi tarkibidagi karbon moddalarini misol qilib keltirish mumkin:

simol
XULOSA
1.Steroidlar haqidagi malumotlar toplandi ularning o‘simlik va hayvon organizmida tarqalishi haqidagi malumotlar to’plandi va o’rganib chiqildi.
2.Garmonlar haqidagi malumotlar to’plandi va ularning inson va hayvon organizimidagi o’rni organib chiqildi. Shu bilan birgalikda Aminokislotalar xarakteridagi garmonlar xossalari organildi.
3.Steroid garmonlari haqidagi malumotlar yig’ilib organib chiqildi va xulosalarni hosil qilindi.
4. Izoprenoidlar Tabiatda tarqalishi va klassifiatsiyasi haqidagi umumiy malumotlar toplab ular haqidagi malumotlar organib chiqildi.
FOVDALANILGAN ADABIYOTLAR ROYXATI
1.Pirmuhammedov I M “ Organik kimyo “ Farmatsevtika inistitutlari studentlari uchun o’quv adabiyoti.
2.I.R.Asqarov “Organik birikmalar nomenklaturasi va izomeriyasi” “O`qituvchi”. Toshkent. 1996
3.X.S.Tojimuxammedov, X.M.Shoxidayatov “Organik birikmalarni tuzilishi va reaksion qobiliyati”. Ibn Sino nashriyoti. Toshkent. 2001
4.A. G. Maxsumov, I. M. Primuhamеdov “Bioorganik kimyo” Ibn Sino nashriyoti. Toshkent. 1993
5.I. R. Asqarov, M. Abdullaеv—Organik moddalarni nomlashga doir mеtodik qo`llanma. Andijon. 1992
Internet malumotlari
1.https://arxiv.uz/uz/documents/referatlar/kimyo/steroidlar-ularni-o-simlik-va-hayvon-organizmida-tarqalishi
2.https://arxiv.uz/uz/documents/referatlar/kimyo/steridlar-steridlarni-tabiatda- tarqalishi-tuzilishi-xossalari-va-ahamiyati