Psixologik tadqiqotlarning maxsus sohalari

PSIXOLOGIYA

Psixologiya – ‘‘xulq atvor va aqliy jarayonlarni ilmiy o’rganish’’ deb ta’riflanadi. Psixologiya eksperimental tadqiqot sohasi sifatida 1854-yilda Germaniyaniyalik Gustav hissiy tajribalar haqida hukm chiqarish va ular ustida qanday tajribalar otkazish haqida birinchi nazariyani yaratgandan song boshlangan.

Psixologik tadqiqotlarning maxsus sohalari
Pedogogik
Tibbiyot
Muhandislik
Siyosiy
Mehnat
Harbiy
Psixologik tadqiqotlarda qollaniladigan metodlarning barchasi
IZOHLASH
MALUMOTLARNI QAYTA ISHLAB CHIQISH
TAJRIBA
TASHKILIY
PSIXOLOGIYASINING
TADQIQOT METODLARI
EKSPERIMENTAL
SUHBAT VA ANKETA
KUZATISH
FAOLIYAT MAHSULINI ORGANISH
ILMIY TADQIQOT
BIOGRAFIK

PSIXOLOGIYADA ENG KO’P QOLLANILADIGAN TADQIQOT METODLARI EMPiRIK METODLAR GURUHIDIR

EMPIRIK ( amaliy ) metodlar guruhiga kuzatish, suhbat, test, eksperiment ( tajriba ) , biografiya, sotsiometriya usullari kiradi. Kuzatish metodi tashqi obyektiv va subyektiv ( o’z-o’zini ) organishga imkon beradi. Inson psixikasidagi ozgarishlarni kuzatish uchun quydagilar amalga oshirilishi kerak:

• Kuzatish maqsadi, vazifasi belgilanadi.
• Kuzatish obyekti tanlanadi.
• Sinaluvchining Yoshi , jinsi aniqlanadi.
• Tadqiqot vaqti rejalashtiriladi.
• Kuzatish qancha davom etishi qat’iylashtiriladi.
• Qaysi faoliyat kuzatilishi belgilab olinadi.
• Kuzatish shakli ( yakka , guruhiy , jamoaviy ) belgilanadi.
• Kuzatishni qayd etib borish vositalari. ( kundalik, video, rasim, ovozli yozuv )

KUZATISH
Kuzatish orqali turli yoshdagi odamlarning diqqati , xis-tuyg’ulari , nerv tizimidagi tashqi ifodasi , temperament xususiyatlari , imo-ishoralari , sezgirligi , xulq-atvori , nutq faoliyati va boshqalar o’rganiladi.

• Ishchining dastgoh yonidagi faoliyatini kuzatish natijasida , uning o’z diqqatini taqsimlashi , tashqi tasirga javob reaktsiyasi haqida malumot yig’ish mumkin.
• Sport faoliyatini kuzatish orqali odam irodasi ishchanligi , ozini idora qila olishini kuzatish mumkin.
• Muloqot jarayonini kuzatish orqali xarakter , nutq , xis-tuyg’u xususiyatlarini , qiziquvchanligini va boshqa bir qancha xususiyatlarini aniqlash mumkin.
• Tashqi kuzatishda ba’zan tafakkur bo’yicha ham malumotlar olish mumkin.

Psixologiyada o’zini-o’zi kuzatish usuli

Suhbat. Inson psixikasini o’rganishda suhbatning maqsadi va vazifasi belgilanadi, uning obyekti va subyekti tanlanadi , mavzusi , vaqti , joyi aniqlanadi , yakka guruh va jamoa bilan bog’liq savol-javob tartibi tayyorlanadi.Suhbatning bosh maqsadi muayyan bir vaziyat yoki muammoni xal qilish jarayonida inson psixikasidagi o’zgarishlarni o’rganishdir.

Test metodi

Test . Inglizcha so’z bo’lib , sinash , tekshirish demakdir. Shaxsning aqliy o’sishini , qobilyatini , Irodaviy sifatlari va boshqa psixik xususiyatlarini tekshirishda qollanadigan qisqa standart masala-topshiriq , misol masala , jumboqlar , boshqotirmalar ham test deb atalishi mumkin.
Test ayniqsa odamning qanday kasbni egallashi mumkinligini, kasbga yaroqliligi yoki yaroqsizligini , istedodli yoki istedotli emasligini , aqli zaifligini aniqlashda , kishilarni saralashda keng qo’llaniladi.

Eksperiment metodi

Eksperiment metodi Yangi psixologik faktlarga ega bo’lishning obyektiv usullaridan biri eksperiment metodidir.
Kuzatishdan farqi eksperiment o’tkazuvchi sinalayotgan faoliyatga faol aralashuvi , suniy vaziyat paydo qilinishi mumkin.
Bu metod inson psixikasini chuqur , aniq tadqiq qilishda eng muhimi hisoblanadi.
Eksperiment metodi yordamida sun’iy tushunchalarning shakillanishi , favqulotda holatlardan chiqish , muammoli vaziyatlarni xal qilish jarayonlari, shaxsning xis tuygulari , xarakteri va tipologik xususiyatlarini o’rganadi
Eksperiment metodi
Tabiiy sharoitda inson psixikasini o’rganishda sinaluvchining ozi behabar boladi. Kundalik sharoitda amalga oshiriladi.
Labaratoriya metodi ko’pincha individual (goho guruhiy) shaklda sinaluvchidan yashirmay maxsus psixologik asbob uskunalar , ko’rsatma va ilovalar bilan olib boriladi

Biografia metodi

Biografiya (tarjimai hol ) metodi Inson psixikasidagi ayrim o’zgarishlarnito’liqroq o’rganish maqsadida qo’llaniladi
Esdaliklar, kundaliklar , badiiy asardagi tavsiflar , baholar , audio va video yozuvlar fotolavhalar xujjatli filmlar
organilayotgan shaxsni to’liqroq tasavvur etishga xizmat qiladi
Bu malumotlar odamlarning o’zini-o’zi tarbiyalash , nazorat qilish , idora etish, o’zining uslubini yaratishga namuna bolib xizmat qiladi.