Negativ adaptasiya ikki xil bo’ladi:
a) qo’zg’atuvchining davomiy ta'siridan sezgirlik yo’qoladi. Masalan, qo’limizga yuk qo’yilsa sezamiz, ammo vaqt o’tishi bilan sezmay qolamiz.
b) kuchli qo’zg’atuvchi ta'siridan sezgirlikning susayishi. Masalan, qorong’u xonadan birdaniga chiqib qolsak, avvaliga hech narsa ko’rmaymiz, vaqt o’tishi bilan sezgirlik pasayib biz normal ko’ramiz.
Adaptasiya teri reseptorlarida tez yuzaga keladi. I.P.Pavlov fikricha, "Adaptasiya bosh miya po’stloq qismidagi muhofazalovchi tormozlanishi tufayli hosil bo’ladi". Haroratga, hidlarga nisbatan ham adaptasiya bo’ladi.
Sensibilizasiya - analizatorlarning o’zaro munosabati va mashq qilishi natijasida sezgirlikning kuchayishidir.
Sensibilizasiyaning adaptasiyadan farqi:
1. Adaptasiyada sezgirlik oshadi yoki kamayadi, sensibilizasiyada esa faqat oshadi;
2. adaptasiyada sezgirlikning o’zgarishi tashqi chegaralarga bog’liq bo’lsa, sensibilizasiyada psixologik, fiziologik holatlarga bog’liq bo’ladi.
Sinesteziya qo’zg’atuvchining bir analizatorga ta'siri bilan boshqa analizatorga xos sezgining paydo bo’lishidir. Ko’rish, eshitish sinesteziyasi ko’proq uchraydi. Sinesteziyalar har bir shaxs uchun doimiy bo’ladi. Masalan, kompozitorlardan Skrebin, A.F.Lest, N.Rimskiy Korsakovlarda "rangdor eshitish" qobiliyati bo’lgan. Demak, sinesteziya ikki sezgining bir sezgi bo’lib qo’shilishidir. "Masalan, "shirin so’z", "bag’ri tosh".
Do'stlaringiz bilan baham: |
