Psixologiya tarihi”

1-bosqich:Eng quyi va eng rivojlanganligi-Gomas Vrayva J.S.Mill ishlarida ko’rildi.
2-bosqich: Yunon S.Millning asosiy g’oyalari, predmeti va metodlarini qayta ko’rib chiqishi va assotsiativ yo’nalishda krizisning yuzaga kelishi;
3-bosqich: bu bosqichga Vilgel’m Vund uning o’quvchisi Traushod, German, E.Mellar va G.Spenlar kiradi.
Braun o’zining inson va jon haqidagi falsafiy lektsiyalari, 1820 yilda yozgan ishida to’liq g’oyalarni yoqlab chiqdi. Uning fikricha tafakkur, analiz faqat assotsiatsiyalar yordamida amalga oshadi. Assotsialarni o’rganishning kuzatish metodi edi, deb tushuntiradi. Psixik jarayonlarni o’rganishda assotsialar bilan bog’liq holda o’rganadi.
Jems Mill (1772-1836)
Ingliz tarixchisi va iqtisodchisi uning inson ruhiy hodisalar analizi 1829 yilda asarida assotsiazm g’oyalari aniq va lo’nda ifodlanganki bu nafaqat nemis assotsiativ psixologiyasida, balki ingliz assotsiativ psixologiyasi g’oyalarida aytilgan.
J.Mill assotsiazim g’oyalari tushuntirishda Gerbat fikrlariga tayangan hola ish olib bordi. J.Millning assotsiazim g’oyalarining kamchiliklarini uning o’g’li J.S.Mill (1806-1897) tomonidan qattiq tanqid qilindi. O’z navbatida D.J.S.Mill tomonidan «Logika sistemasi» 1843 yilda yaratildi va induktiv logika haqidagi fikrlar yaratgan. Kichik Millning fikriga assotsianizm logikaning predmeti hisoblanadi.
Nemis emperik vakillaridan biri A.Bon hisoblanadi. Uning psixologiya sohasidagi hissiyot va intellek (1818-1903), emotsiya vairoda (1859) yilda o’z ishlarida assotsiazmni haddan tashqari ulug’lamaganligi sababli assotsiazimda degreatsiyani vujudga keltirdi. Psixologiya fani uchun esa nerv sistemasining fiziologiyasinining g’oyalarini olib kirdi. Nemis klassik psixologiyasining yana bir vakili Gerbat Spentser (1810-1803) hisoblanadi. U assotsiazim g’oyalarini biologik g’oyalar bilan aralashtirib yubordi va natijada psixologiyani biologik evolyutsiyaga yaqinlashtirib qo’ydi.
X1X asrda Rossiyada psixologiya fanining taraqqiyoti ingliz va nemis psixologiyasiga qaraganda ancha o’rtacharoq rivojlanish xususiyatiga ega bo’ldi. CHunki Rossiyada tabiiy fanlarning rivojlanishi psixologiya taraqqiyotiga o’zining katta ta’sirini ko’rsatdi. Tabiatshunos olimlar K.F. Rulya (1814-1858), K.M.Ber (1845-1816) yillarning tibbiyot bilimlari sohasida olib borgan ishlari psixologiyasining tabiiy sharoitini yaratishga imkon berdi. Psixologiya sohasida P.F.Kapterov (1846-1829) pedagogik psixologiyani yaratgan A.A.Petebne (1835-1991) va uning shogirdlari V. Gulebol’d va G.G. SHterilar X1X asrdagi rus psixologiyai maktabiga asos soldi.
Xulosa.
X1X asr birinchi yarmi nemis emperik psixologiyasining rivojlanishiga hissa qo’shgan Igerbat , Fixner, G.Vantes, M.V.Darvin, G.SHteyntal, G.L.Lotse, G.E.Meller, K.SHtull va hakazo olimlarning hissa qo’shgan ishlari.
Bu olimlarning olib borgan ilmmiy ishlarining psixologik bilimlarini oshirishda qo’shgan hissasi haqida tahlil qilish bilan birga bilish ko’nikmalarini boyitish.
O’rta asr Uyg’onish davri psixologiyasi hamda X1X asr psixologiyasida yuzaga kelgan bilimlarni o’zaro bir-biriga bo’lgan ta’sirini farq qiladigan tomonlarini tahlil qilish orqali ilmiy ko’nikmalarni yuksaltirish va yangilashdir.