"psixologiya"
Download 1.77 Mb. Pdf ko'rish
|
psixologiya
- Bu sahifa navigatsiya:
- Mavzu yuzasidan test savollari: 1. Ongimizning bir nuqtaga to‘planib muayyan ob’ektga faol qaratilishi bu
- 2. Ongimizning bir nuqtaga to‘planib, muayyan manbaga faol qaratilishi
- 4. O‘rtoqlaringiz bilan kinoga tushdingiz, kino boshlanib ketganidan o‘rinlaringizni topishga qiynaldingiz. YOrug‘likdan birdan qorong‘ulikka
- 5. Qo‘zg‘atuvchilarning sezgi a’zolarimizga bevosita ta’siri tufayli tartibga solinib alohida sezgilarni yaxlit bir obraz sifatida birlashtirib aks ettirilishi
102 3. Idrok to’g’risida tushuncha. Idrokning xususiyatlari va turlari. Idrok deb narsa yoki xodisalarning inson ongiga bevosita ta’sir etishi natijasida tartibga solinib, alohida sezgilarni narsa va voqyealarni yaxlit bir obrazi tarzida birlashtirib aks ettirilishiga aytiladi. Idrok qo’zg’atuvchilarning ayrim xususiyatlarini aks ettiruvchi sezgilardan farq kilib narsani butunligicha, uning hamma xususiyatlari bilan birgalikda aks ettiradi. Bundan idrok ayrim sezgilarning oddiy yig’indisidan iboratdir degan xulosa kelib chiqmaydi. Idrok o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lgan xissiy bilishning sifat jihatidan yangi bosqichidir. Idrokning predmetliligi, yaxlitligi, ma’lum tartibda to’zilganligi, anglanganligi, konstantligi uning muhim xususiyatlaridir. Idrokning predmetliligi deganda uning aniq bir predmetga qaratilishini tushunamiz. Idrokning yaxlitligi deganda narsa va xodisalarni yaxlitligicha ongimizda aks ettirishni tushunamiz. Idrok sezgi a’zolariga ta’sir qiluvchi narsalarning ayrim xususiyatlarini aks ettiruvchi sezgilardan farqli ularoq, narsalarning yaxlit obrazidir. Idrokning konstantligi ham uning muhim xususiyatlaridan biridir. Konstantlik tufayli biz atrofimizdagi narsalarning shakli, katta kichikligi, rangi va shu kabilarni nisbatan o’zgarmas tarzda idrok qilamiz Masalan, teatrda o’tirgan odamlarning yuzlariga uzoqdan qarasak, ular bizga o’zgarmas, haqiqiy odamlardek ko’rinadi, aslida ko’z tur pardasiga uzoqdagi narsalarning aksi kichik bo’lib tushadi. Yoki yuqori etajdan turib pastga karasak odamlar, mashinalar juda kichik bo’lib kurinadi, lekin biz ularni o’z xolicha idrok qilamiz. Yukorida bayon qilinganlardan ma’lumki, odamning tajribasi, bilimi, hayol va tafakkurining faoliyati, hissiyot va diqqati, umuman odam psixikasining hamma mazmuni idrokda namoyon bo’ladi. Bu psixik hayotning idrokda aks etuvchi va idrokka ta’sir ko’rsatuvchi mazmuni appersepsiya deb ataladi. Ayni bir narsa yoki xodisani ayrim kishilarning idrok etishida ko’rinadigan ba’zi xususiyatlar appersepsiya bilan belgilangan bo’ladi. Bu xususiyatlar odamning tajribasi va bilimlariga bog’liq xususiyatlardir. Kishilar ayni bir narsa yoki xodisani yoshlari, ma’lumoti, turmush tajribasi, kasbi, temperament, xarakter, qobiliyat va qiziqishlarida ko’rinadigan shaxsiy xususiyatlariga qarab har xil idrok etadilar. Idrok turlariga quyidagilar kiradi: 1. Fazoni idrok qilish. 2. Vaqtni idrok qilish. 3. Harakatni idrok qilish. Fazoni idrok qilish to’g’risida gapirar ekanmiz, biz narsalarning fazodagi shakllarini, katta-kichikligini va fazodagi o’zaro munosabatlarini tushunamiz. Ma’lumki, fazodagi shakllarga qarab uch burchakli, to’rt burchakli, kub, silindir kabilarga ajratiladi. Narsalar katta - kichikliga qarab katta, kichik, 103 o’rtacha deyiladi. Fazodagi munosabatlariga qarab bizga nisbatan yaqin yoki uzoq, bizdan o’ng tomonda yoki chap tomonda, yuqorida yoki pastda deyiladi. Biz fazoni asosan ko’zimiz orqali idrok qilamiz. Uni bir ko’z bilan (monokulyar) va ikki ko’z bilan (binokulyar) idrok qilish mumkin. Ko’z gavharining, umuman, ko’zning ravshan kurish uchun uyg’unlashuvini akkomadasiya deb ataymiz. Konvergasiya ma’lum bir narsaga qaraganda ikkala ko’z soqqasining kanshar tomon barobar burilishidir. Idrok qilinayotgan narsa qanchalik yaqin tursa, ko’z soqqalari bir-biriga, ya’ni kanshar tomonga shunchalik yaqin buriladi, ko’rish o’qlari ham bir-birini shunchalik yaqin kesib o’tadi. Ko’z konvergensiyasi ayniqsa masofani, yiroqni, chuqurlikni, eng aniq, raso idrok qilishga imkon beradi. Fazoni biz faqat ko’rish orqali idrok qilmasdan balki teri-tuyg’u va muskul-harakat sezgilari orqali ham idrok qilamiz. Maydaroq narsani shaklini, ularning katta-kichikligini, holatini teri sezgisi bilan ya’ni ushlab ko’rib idrok qilamiz. Biz idrok qilib turgan narsa va xodisalar ma’lum bir vaqt (zamon) davomida paydo bo’ladi, taraqqiy qiladi va o’zgarib boradi. Vaqtni idrok qilishni vaqt «bo’laklarini » soat va xronometrik asboblar yordamida o’lchash deb tushunish yaramaydi. Kishi xuddi bir xilda bo’lgan vaqt bo’lagi «minut, soat yoki kun» ning obyektiv davomini hamisha bir xilda sezavermas ekan. Ba’zan bir soat bir daqiqaday tez o’tib ketadi yoki bir kun bir yildek tuyuladi. Biz vaqtni «uning to’xtovsiz borishi, cho’zilishi va davomini» idrok qiladigan maxsus bir organga ega emasmiz. O’tayotgan vaqt avvalo atrofimizdagi narsa va xodisalarning o’zgarib va almashinib turishidan bilinadi. Shu sababli vaqtni idrok qilish hamma sezgi a’zolarimiz faoliyati bilan bog’langan deb aytish mumkin. Maxsus mashq qilib, o’tayotgan vaqtning ayrim xissalarini mumkin qadar aniq belgilay bilish qobiliyatini o’stirish mumkin. I.P.Pavlov itlarda ovqatning kelish vaqtini his qiladigan shartli reflekslar hosil qilgan edi. Bunday refleksni odamlarda hosil qilish mumkin. Harakatni idrok qilish deb narsalarning fazoda o’rin almanishini idrok qilishga aytiladi. Harakatni idrok qilish hayotiy muhim ahamiyatga egadir. Harakatni idrok qilishga imkon beradigan usullardan ikkinchisi obyektning harakatiga ko’z bilan qarab turishdir. Bunda harakat qilayotgan obyektning tasviri ko’z to’r pardasiga nisbatan bir oz harakatsiz bo’lib qoladi. Biroq biz, shunday bo’lsa ham, obyektning harakatini ko’ramiz. Eshitish analizatori yordami bilan ham harakatni idrok qilish mumkin. Bunda tovush manbai bizga yaqinlashgan sari tovush baland eshitiladi. Aksincha manba uzoqlashgan sari tovush pasayib eshitiladi. Masalan, uyning ichida turib ko’chadan mashina o’tayotganligini bilamiz. Illyuziya deb atrofdagi narsa va xodisalarni notug’ri idrok qilishga aytiladi. Buni geometrik illyuziyalar deb nom olgan illyuziyalarda yaqqol ko’rish mumkin. Masalan, uzunligi barovar bo’lgan ikki chiziqning boshiga 104 ikki xil strelkalar chizilsa, strelkasi tashqariga qaragan chiziq unisiga nisbatan uzun bo’lib ko’rinadi. Idrok qilib turgan shaxsning psixikasida ro’y beradigan o’zgarishlar bilan bog’liq tasodifiy illyuziyalar ham bo’ladi. Masalan, cho’lda suvsagan kishi uzoqda yarqirab turgan shurxok yerni ko’l deb o’ylashi yoki o’rmondagi tunka qurqoq odamning ko’ziga bironta yirtqich hayvonga o’xshab ko’rinishi mumkin. Illyuziyalar hatto nutqda ham uchraydi. Masalan, goh vaqtda, kishi «men boshqacha tushunibman» deydi. Gallyusinasiya tashqi olamda yo’q narsalarni idrok qilishdir. Yo’q narsalarning ko’zga ko’rinishi, yo’q ovozning eshitilishi, yo’q hidning dimoqqa urilishi gallyusinasiyadir. Gallyusinasiya paytida kishi go’yo bir narsani aniq ko’rgandek, eshitgandek, ushlagandek, is bilgandek tuyuladi. 4.Xotira. Xotira to’g’risida tushuncha. Xotira jarayonlari va turlari. Xotira va faoliyat. Xotirada esda olib qolish, esda saqlash, esga tushirish va unutish kabi asosiy jarayonlar mavjud bo’ladi. Shu jarayonlarning har biri alohida mustaqil psixik xususiyat hisoblanmaydi. Ular faoliyat davomida shakllanadi va o’sha faoliyat bilan belgilanadi. Muayyan bir materialni esda olib qolish hayot faoliyati jarayonida indiviual tajriba orttirishga bog’liqdir. Esda olib qolingan narsani keyinchalik faoliyatda qo’llanish uchun uni esga tushirish taqozo etiladi. Muayyan bir materialning faoliyat doirasidan chiqib qolishi esa uning unutilishiga olib keladi. Materialni esda saqlash uning shaxs faoliyatidagi ishtirokiga bog’liq bo’ladi. Chunki har bir muayyan paytda kishining xulq – atvori uning butun hayotiy tajribasi bilan belgilanadi. Xotira psixologiyaning eng ko’p o’rganilgan bo’limlaridan biri bo’lib hisoblanadi. Lekin hozirgi paytda xotiraning qonuniyatlari yanada o’rganilishi uni fanning tag’in ham muhimroq muammosiga aylantirib qo’ydi. Xozirgi kunda xotiraning mexanizmlari va qonuniyatlarini o’rganish buyicha uchta nazariya mavjuddir. Bo’lar psixologik, neyrofiziologik hamda bioximik nazariyalardir. Psixologik nazariya. Bu nazariya tarixiy jihatdan eng eski nazariya bo’lib, u fanda ko’p va turli – tuman nazariyalarning olg’a surilganligi bilan mashhurdir. Bu nazariyalarni xotira jarayonlarining shakllanganida insonning faolligi qanday rol o’ynashligi va bunda faollikning mohiyatiga kanday yondoshuv zarurligi bilan baholash mumkin. Nazariyaning birinchi guruhi assosiativ nazariya deb yuritiladi. Bu nazariyaga ko’ra, muayyan psixik hosilalar ongda bir vaqtning o’zida yoki bevosita birin-ketin paydo bo’lsa, u holda hosilalar o’rtasida assosiativ boglanishlar tarkib topadi va bu boglanishlarni biron bir qismi takroran paydo bo’lishi ongda uning barcha elementlari muqarrar ravishda gavdalanishiga olib keladi. Assosiasiyalar uch turli bo’ladi: o’xshashlik, yondoshlik va qarama – qarshilik assosiasiyalari. 105 Neyrofiziologik nazariyalar. Bu nazariyalar xotiraning mexanizmlari haqidagi fiziologik nazariyalar bilan bog’liqdir. Bu nazariyaning asosini I. P. Pavlovning «Oliy nerv faoliyati qonuniyatlari haqida» gi ta’limotining eng muhim qoidalari tashkil etadi. Bu ta’limotga ko’ra xotiraning nerv – fiziologik mexanizmini bosh miyada hosil bo’ladigan muvaqqat bog’lanishlar tashkil etadi. Ana shu bog’lanishlar qanchalik mustahkam bo’lsa, esda olib qolish ham shunchalik yaxshi bo’ladi. Ana shu muvaqqat bog’lanishlarning qaytadan jonlanishi esga tushirishga, so’nib, yo’q bo’lib ketishi esa unutishga sabab bo’ladi. Bioximik nazariya. Hozirgi kunda xotiraning mexanizmlarini o’rganishning neyrofiziologik usuli bioximik tadqiqotlar darajasiga tobora yaqinlashib va qo’shilib ketmoqda. Bu usul ushbu fanlarning o’zaro tutashgan joyida olib borilayotgan ko’plab tadqiqotlarda o’z tasdig’ini topdi. Bioximik nazariyaning moxiyati quyidagidan iborat. Birinchi bosqichda (qo’zg’atuvchining bevosita ta’siridan sung) miya xo’jayralarida asl xoliga qaytuvchi fiziologik o’zgarishlarni keltirib chiqaradigan qisqa muddatli elektroximik reaksiya yuz beradi. Ikkinchi bosqich birinchi bosqich negizida yuzaga kelib, aslida u yangi oqsil moddalarning xosil bo’lishi bilan bog’liq bo’lgan bioximik reaksiyadan iboratdir. Birinchi bosqich sekundlar yoki minutlar maboynida davom etadi va uni qisqa muddatli esda olib qolishning fiziologik mexanizmi deb hisoblaydilar. Xo’jayralarda qaytarilmaydigan o’zgarishlarga olib keladigan ikkinchi bosqich uzoq muddatli xotiraning mexanizmi hisoblanadi. Bu nazariya tarafdorlari tashqi qo’zg’atuvchilar ta’siri ostida nerv xo’jayralarida ro’y beradigan o’ziga xos ximiyaviy o’zgarishlarning izlarini mustahkamlash, esda saqlab qolish va yana qayta esga tushurish jarayonlari mexanizmlarining asosini tashkil etadi. Xotira turlari. Xotiraning esda olib qolish va qayta esga tushirish jarayonlari sodir bo’ladigan faoliyatining xususiyatlariga bog’liqligi xotiraning har hil turlarini ajratish uchun umumiy asos bo’lib xizmat qiladi. Bunda xotira uchta mezonga muvofiq bo’linadi: 1. Psixik faollik xususiyatiga ko’ra harakat, emosional obrazli va so’z- mantiqli turlariga bo’linadi. 2. Faoliyat maqsadiga ko’ra ixtiyorli va ixtiyorsiz turlarga bo’linadi. 3. Materiallarni qancha vaqt esda olib qolish va esda saqlash muddatiga ko’ra, qisqa muddatli, uzoq muddatli va operativ xotira turlariga bo’linadi. Harakat xotirasi – turli hildagi ish-harakatlar va ularning sistemasini esda olib qolish, esda saqlash, yana qayta esga tushirishdan iboratdir. Emosional xotira – his – tuyg’uga g’os xotiradir. His – tuyg’ular hamisha bizga ehtiyojlarimiz va qiziqishlarimiz qanday qondirilayotgani, bizning tevarak – atrofdagi olamga munosabatimiz qanday yo’lga qo’yilganligi haqida xabar berib turadi. Shuning uchun ham hissiy xotira har bir kishining hayoti va faoliyatida muhim ahamiyatga egadir. 106 Obrazli xotira tasavvurlarni, tabiat va hayot manzaralarini, shuningdek, tovushlarni, hidlarni, ta’mlarni esda olib qolishdan iborat xotira hisoblanadi. U ko’rish, eshitish, hid bilish, ta’m bilishga oid xotiradir. So’z – mantiq xotira bizning o’y – fikrlarimiz mazmunini tashkil etadi. Fikrlar esa nutqsiz mavjud bo’la olmaydi, shuning uchun ham ularga oid xotira ham shunchaki mantiqiy deb emas, balki so’z – mantiq xotira deb ataladi. Xotirani ixtiyorsiz va ixtiyoriy turlarga bo’lgan edik. Biron narsani esda olib qolish yoki eslash uchun maxsus maqsad qo’ymagan holda esda olib qolish va yana qayta esga tushirish ixtiyorsiz xotira deb ataladi. Oldimizga bironta maqsad qo’yib esda olib qolganimizda ixtiyoriy xotira bo’ladi. Uchinchi guruh xotiraga qisqa muddatli, uzoq muddatli va operativ xotiralar kiradi. Qisqa muddatli xotira materialni ko’p martalab takrorlash va qayta esga tushirishlar orqali uzoq vaqt esda olib qolinishi bilan ajralib turadigan uzoq muddatli xotiradan farqli ularoq, bir martagina juda qisqa vaqt maboynida eslab qolish bilan belgilanadi. Operativ xotira tushunchasi kishi tomonidan bevosita amalga oshiralayotgan dolzarb vazifalar, harakatlar, ishlarga xizmat qiladigan mnemik jarayonlarni anglatadi. Qachonki biz biron murakkab harakatni, misol uchun arifmetik amalni bajarayotgan bo’lsak, u holda, uni qismlarga bo’laklarga ajratgan xolda bajaramiz. Bunda ishni bajarish davomida ayrim oraliq natijalarni «yodimizda» saqlab boramiz. Esda olib qolishni xotiraning yangi materialni ilgari o’zlashtirilgan material bilan bog’lash orqali esda saqlab qolinishiga olib keladigan jarayon sifatida ta’riflash mumkin. Bu shaxs tajribasini yangi bilimlar va xulq-atvor shakllari bilan boyitishning zarur shartidir. Esda olib qolish hamisha tanlangan bo’ladi. Sezgi a’zolarimizga ta’sir qiladigan barcha narsalar ham esda olib kolinavermaydi. Esda olib qolish qisqa muddatli va uzoq muddatli hamda ixtiyorsiz va ixtiyoriy turlarga bo’linadi. Operativ esda olib qolish deb ataladigan eslab qolishni qisqa va uzoq muddatli eslab qolish o’rtasidagi oraliq darajalaridan biri deb hisoblash mumkin. Operativ esda olib qolishni kishining odatdagi harakatlariga xizmat qiluvchi xotira jarayoni deb ta’riflash mumkin. U kishi bajarayotgan harakatning har bir konkret jarayonida biron natijaga erishish sharoitlaridan biri sifatida yuz beradi. Uzoq muddatli xotiraga shaxs faoliyatining hayotiy muhim maqsadlariga erishishda taktik jihatdagina emas, balki strategik jihatdan ahamiyat kasb etgan axborot kelib turadi. Psixologiyada, yuqoridagilardan tashqari, ixtiyorsiz va ixtiyoriy esda olib kolish farq kilinadi. Ixtiyorsiz esda olib qolish – bilish va amaliy harakatlarni amalga oshirishning maxsuli va shartidir. Bunda esda olib qolish o’z xolicha bizning maqsadimiz sifatida yuzaga chiqmaganligi sababli beixtiyor esimizda olib qolingan jamiki narsalar xususida odatda «o’zidan-o’zi esda saqlanib qolgan ekan» deymiz. Ixtiyoriy esda olib qolish – maxsus mnemik harakatlar, ya’ni asosiy maqsadi esda olib qolishdan iborat bo’lgan harakatlar maxsulidir. Maxsus 107 o’tkazilgan tadqiqotlar materialni aynan, tula va izchil eslab qolish vazifasining aniq qilib qo’yilishi ixtiyoroiy esda olib qolishning asosiy shartlaridan biri ekanligini ko’rsatdi. Qayta esga tushirish. O’tmishda idrok qilingan narsalarning, his-tuyg’u, fikr va ish-harakatlarning ongimizda qaytadan tiklanishiga esga tushurish deyiladi. Esga tushurishning nerv-fiziologik asosi miya po’stida ilgari xosil bo’lgan nerv bog’lanishlarining qaytadan qo’zg’alishidir. Esda tushurish bir necha xil bo’ladi: tanish. eslash. bevosita eslash. oradan vaqt o’tkazib eslash. ijtiyorsiz eslash. ixtiyoriy eslash. Tanish deb ilgari idrok qilgan narsalarni takror idrok qilganda u narsaning esga tushishiga aytiladi. Eslash narsani, uning o’zini shu paytda idrok qilmay turib esga tushurishdir. Bevosita esga tushurish materialni o’qib chiqish bilanoq, boshqa Hech narsani o’ylamasdan, shu paytning o’zidayoq esga tushurishdir. Oradan vaqt o’tkazib esga tushurishda biror material oradan bir necha kun, hatto bir necha oy o’tkazib esga tushiriladi. Biror narsani esga tushurish beixtiyor va ixtiyoriy bo’lishi mumkin. Ixtiyorsiz esga tushirish deganda kishining o’z oldiga maqsad qo’ymasdan, irodaviy kuch sarf etmasdan esga tushirishga aytiladi. Ixtiyoriy esga tushurish biror maqsad bilan esga olinishi kerak bo’lgan materialni tanlab, ataylab harakat qilib, maxsus esga tushirish demakdir. Esda saqlash va unutish. Esda saqlash deyilganda ilgari paydo bo’lgan taassurot, fikr, xis-tuyg’u va ish-harakatning jonlanib, takrorlanib turishiga moyillik paydo qilishi va mustahkamlanishini tushinamiz. Shunday mustahkamlanishga sabab nerv sistemasining plastikligidir. Biz o’qib olgan material uni esda olib qolgan vaqtda mazmunan va shaklan qayday bo’lgan bo’lsa, albatda aynan shundayicha saqlanib turavermaydi. Lekin ayrim formulalar, ta’riflar, ko’paytirish jadvallari, mashina va telefon nomerlari miyamizda aynan saqlanishi ham mumkin. Unutish – ilgari esda olib qolgan narsalarimizning ongimizdan qisman yoki tamoman yo’qolishidir. Unutish qisman va butunlay bo’lsa ham, u qachondir yana esga tushadi. Unutushni tamoman salbiy xodisa deb tushunish yaramaydi. Chunki keraksiz narsalar unutilib, miya bo’shashi ham lozim. Ayniqsa, turli g’am- g’ussalar tezda unitilmasa, kishini umr bo’yi qiynashi, azoblashi mumkin. Shunga qaramay, unutishga qarshi kurash olib borish lozim. Buning uchun materialni tez-tez takrorlab turish, uni turmushga, amaliy faoliyatga 108 tadbiq kilib borish, o’rganilayotgan materialni oldingilari bilan bog’lab borish va boshqa usullarni qo’llash zarur. Xotira tiplari. Har kimning o’ziga xos xotira xususiyatlari mavjud. Xotiradagi bu farq uning kuchida ifodalanadi. Birovda xotira kuchli bo’lsa, boshqa birovda kuchsizdir. Xotiraning kuchli yoki kuchsiz bo’lishini biz esda koldirish va unutishning tezlik darajasiga qarab belgilaymiz. Tez esga olib, juda sekin unutish kuchli xotiraning belgisi bo’lsa, sekin esda olib qolib, tez unutish kuchsiz xotira belgisidir. Shunga qarab kishilardagi xotirani to’rt tipga bo’lamiz: Esda qoldirish Unitish Tez Sekin Sekin Sekin Tez Tez Sekin Tez Xotirani yana ko’rish, eshitish, harakat degan tiplarga ham ajratish mumkin. Lekin sof xotira kam uchrab, ko’proq aralash xotira (ko’rish- harakat, ko’rish- eshitish, harakat-eshitish kabi) xillari uchraydi. Xotiraning yuqorida sanagan bu tiplari tug’ma, o’zgarmaydigan narsa emas, balki uni tarbiyalash, o’zgartirish, kuchli xotira qilish mumkin. Mavzu yuzasidan test savollari: 1. Ongimizning bir nuqtaga to‘planib muayyan ob’ektga faol qaratilishi bu: A) idrok, B) sezgi, C) diqqat, D) abstraksiya 2. Ongimizning bir nuqtaga to‘planib, muayyan manbaga faol qaratilishi? A) idrok, B) diqqat, C) sevgi, D) mavhumlik 3. Quyidagi ta’riflarning qaysi biri sezgi mazmunini to‘laroq ifodalaydi? A) ob’ektiv olamidagi predmet va xodisalarning sezgi a’zolariga ta’sir etishi B) qo‘zg‘atuvchilarning tegishli retseptorlarga bevosita ta’sir etishi C) organizmdagi analizatorlar kompleksining faoliyati D) insonning fikrlash orqali xodisalarning oldindan his qilishi 4. O‘rtoqlaringiz bilan kinoga tushdingiz, kino boshlanib ketganidan o‘rinlaringizni topishga qiynaldingiz. YOrug‘likdan birdan qorong‘ulikka kirganda kurish sezgisida uchraydigan bunday xodisa qanday ataladi? A) sezgilarning quyi chegarasi, B) sezgilarning yuqori chegarasi, C) sensibilizatsiya, D) adaptatsiya 5. Qo‘zg‘atuvchilarning sezgi a’zolarimizga bevosita ta’siri tufayli tartibga solinib alohida sezgilarni yaxlit bir obraz sifatida birlashtirib aks ettirilishi bu qaysi psixik jarayonni bildiradi? A) sezgini, B) xayolni, C) idrokni, D) xotirani 6. Agar biz narsalarning shakllarini, katta-kichikligini o‘zaro 109 joylashishlarini, relefini, ular turgan uzoq yoki yaqinligini va yo‘nalishini Download 1.77 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling