Pul haqida tushuncha Pulning aylanish tezligi

Pul-kredit siyosati uchun eng ko'p qiziqadigan narsa bashorat qilingan ta'sir tijorat banki pullaridagi markaziy bank pullaridagi o'zgarishlar va pul yaratilishining turli modellarida bog'liq bo'lgan ko'paytma (bu ikki o'zgarishning nisbati) pul multiplikatori (ushbu model bilan bog'liq) deb nomlanadi.[11] Masalan, agar odamlar depozitlarning doimiy qismini naqd pul sifatida ushlab turishadi deb hisoblasalar, "valyuta drenaji" o'zgaruvchisini (valyuta-depozit nisbati) qo'shib, ko'paytiruvchini olishlari mumkin. (1 + CD) / (RR + CD).

Ushbu tushunchalar odatda turli nomlar bilan ajralib turmaydi; kimdir ularni farqlashni xohlasa, ularni nomlari bilan porlashi mumkin empirik (yoki kuzatilgan) ko'paytiruvchi, qonuniy (yoki nazariy) ko'paytiruvchi yoki model multiplikator, ammo bu standart foydalanish emas.

Bank multiplikatori - umumiy o'sishi uchun bir mexanizm pul ta'minoti, ustida depozit hisob bir hisobdan pul mablag'lari harakati natijasida har bir tijorat banki.
Bank multiplikatori nafaqat tijorat banki kredit beradi qachon, balki holda ishlaydi qaerda valyuta, qimmatli qog'ozlar yoki boshqa qimmatli qog'ozlar tijorat banklarining Markaziy bank sotib. Natijada, bir faol ishga investitsiya bank resurslarining kamayishi, so'ngra on-kredit, ya'ni bank-navbatda boshlanadi uchun ishlatiladi bepul zaxiralari, o'sish bor. AQSh batafsil bu tushunchani ko'rib chiqamiz.
XULOSA bank multiplikatori mexanizmi va uni ma'lum bir misol aniqlash uchun eng qulay hisoblanadi. Bank xizmat muayyan korporatsiyasi 10 000 rub miqdorida., keyinchalik Rossiya Federatsiyasi Markaziy bankining muxbiri hisobga tarjima qilindi MMVB bankning bevosita jalb qilish orqali eksport tushumlarining sotilgan, deylik. A bank pul mablag'larini o'tkazilgan hisob korporatsiyasi (talab omonat). Markaziy banki tomonidan belgilangan standartlarga ko'ra, pul qismi majburiy minimal zaxiralari bilan alohida hisob raqamiga uchun. majburiy darajasi 4% ni tashkil etadi, deb taxmin. So'ngra zaxira miqdori 400 rubl teng bo'ladi.
Shunday qilib, tijorat banki o'z ixtiyoriga foyda uchun foydalanish mumkin 9600 rubl. Miqdorini, bor. Bu vositalari tijorat banklarining ba'zan ortiqcha zaxiralari deyiladi. Hech narsa o'z xizmatlarini foydalanadi boshqa kredit kompaniya ularni yo'naltirish tashkil oldini oladi. Shunday qilib, bizning bank 9600 rubl miqdorida boshqa kompaniya kredit beradi. Bu operatsiya natijasida, ortiqcha zaxira shu bankda depozitga bir vaqtning o'zida ro'yxatga olish e'lon miqdori bilan birga nol kamayadi. So'ngra xomashyo va natijasida bank B. etkazib beruvchi hisobiga o'tkaziladi miqdori uchun to'langan kredit kompaniyasi yordamida, u zaxirada 4% bo'lgan (384 rubl) 9600 rubl, va qolgan 9216 rubl miqdorida o'z berish mablag 'bor. Bank B ham, boshqa har qanday kompaniya kredit yuborishi mumkin. Shunday qilib, u erda pul o'sish bo'ladi, va mavjud kredit va depozit yangi so'mdan qo'shiladi uchun.
Keling, endi biz bank navbatda hisoblash mumkinligini ko'rib chiqamiz. quyidagicha formula hisoblanadi:
Kb.m. = M2k.g. (M2k.g. - M0n.g.),

XULOSA bank multiplikatori mexanizmi va uni ma'lum bir misol aniqlash uchun eng qulay hisoblanadi. Bank xizmat muayyan korporatsiyasi 10 000 rub miqdorida., keyinchalik Rossiya Federatsiyasi Markaziy bankining muxbiri hisobga tarjima qilindi MMVB bankning bevosita jalb qilish orqali eksport tushumlarining sotilgan, deylik. A bank pul mablag'larini o'tkazilgan hisob korporatsiyasi (talab omonat). Markaziy banki tomonidan belgilangan standartlarga ko'ra, pul qismi majburiy minimal zaxiralari bilan alohida hisob raqamiga uchun. majburiy darajasi 4% ni tashkil etadi, deb taxmin. So'ngra zaxira miqdori 400 rubl teng bo'ladi.

Shunday qilib, tijorat banki o'z ixtiyoriga foyda uchun foydalanish mumkin 9600 rubl. Miqdorini, bor. Bu vositalari tijorat banklarining ba'zan ortiqcha zaxiralari deyiladi. Hech narsa o'z xizmatlarini foydalanadi boshqa kredit kompaniya ularni yo'naltirish tashkil oldini oladi. Shunday qilib, bizning bank 9600 rubl miqdorida boshqa kompaniya kredit beradi. Bu operatsiya natijasida, ortiqcha zaxira shu bankda depozitga bir vaqtning o'zida ro'yxatga olish e'lon miqdori bilan birga nol kamayadi. So'ngra xomashyo va natijasida bank B. etkazib beruvchi hisobiga o'tkaziladi miqdori uchun to'langan kredit kompaniyasi yordamida, u zaxirada 4% bo'lgan (384 rubl) 9600 rubl, va qolgan 9216 rubl miqdorida o'z berish mablag 'bor. Bank B ham, boshqa har qanday kompaniya kredit yuborishi mumkin. Shunday qilib, u erda pul o'sish bo'ladi, va mavjud kredit va depozit yangi so'mdan qo'shiladi uchun.
Keling, endi biz bank navbatda hisoblash mumkinligini ko'rib chiqamiz. quyidagicha formula hisoblanadi:
Kb.m. = M2k.g. (M2k.g. - M0n.g.),
ad
Kb.m. - koeffitsienti multiplikatori bank;
M2k.g. - yil joy oxirida pul miqdori;
M2n.g. - mos yozuvlar yil boshida pul massasi hajmi;
M0n.g. - butun son naqd yozuvlar yil boshida.
qachon bank multiplikatori faqat ishlaydi bank tizimi ikki darajasi bor. mexanizmini nazorat birinchi Markaziy banki, joylashgan. Va ikkinchi darajada bu boshlandi, deb to'g'ridan-to'g'ri tijorat banklari o'zlarini qat'i nazar istaklar bor. Bu holda, pul ortib ta'siri yagona tashkilot, lekin butun bank tizimini erishilgan emas. Bu bank animatsiya zarur zaxiralari hajmiga bog'liq bo'lgan ochiq. darajasi past, yanada tijorat banklarining bepul zahiralari, ular suzadi va shunday qilib pul ta'minotini oshirish.
Bank multiplikatori qarama-qarshi yo'nalishda faoliyat ko'rsatishi mumkin. mijozlar omonatlari pul olib chiqish uchun toat boshlash bo'lsa, barcha kreditlarning umumiy miqdori kamayadi va kredit pul ta'minotini g'ashib.
Bu barcha faol operatsiyalar orasida ta'kidlash joizki , bank sektori , faqat kredit qo'yilmalari shunday milliy bank tizimining emissiyasi vazifasini bajarib, yangi omonatlarini yaratishingiz mumkin. Eslatma masala hajmi katta, kredit beriladi katta.
Pul agregatlari pul massasini oichovchilardan (ko‘rsatkichlaridan) iborat. Pul agregatlari statistikada pullar harakatining muayyan sanaga boMgan yoki muayyan vaqt davridagi o ‘zgarishini tahlil etish uchun qoilaniladi. Pul agregatlarini qurish uchun moddiy n e’matlarning likvidliligi darajasiga qarab ularning bosqichma-bosqich joylashtirilishi asos qilib olingan. Moddiy ne’matlarning likvidliligi deganda ushbu ne’matlaming tez va unchalik ko‘p zararlarsiz pulga aylanish qobiliyati tushuniladi. M oddiy n e’m atlarning likvidliligi vaqt bilan o'lchanadi. M oddiy ne’matni pulga aylantirish uchun qanchalik kam vaqt talab qilinsa, uning likvidliligi shunchalik yuqori b o ‘ladi. N aqd pullar m utloq likvidlilikka ega, chunki ularni pulga aylantirish uchun zarur bo'ladigan vaqt no‘lga tengdir. Muomaladagi naqd pullar M° agregatini tashkil etadi. Naqd pullar banknotalar, xazina pattalari (biletlari) (agar mamlakatda ikkita emissiya markazi mavjud bo‘lsa) va metal! tangalardan iborat bo'ladi. Metall tangalar naqd pullarning juda kam qismini (rivojlangan mamlakatlarda 2%—3% ni) tashkil qiladi. Ularni keyinchalik yombiga aylantirib sotishga yo‘l qo‘ymaslik uchun odatdíi, arzón metallardan zarb qilinadi. Shuning uchun tanganing real qiymati nominal qiymatidan birmuncha pastroq bo‘ladi. M" agregatini pul bazasidan farqlash zarur. Pul bazasi tarkibiga tijorat banklarining markaziy bankdagi majburiy zaxiralari kiradi. M° agregatining tarkibiga tijorat banklarining markaziy bankdagi majburiy zaxiralari rasman kirmaydi. M" agregatiga kamroq likvidli mablag'larni izchillik bilan qo‘sha borish bilan M‘, M2, M \.. MN gacha bo ‘lgan agregatlar olinadi. Pul agregatlarining soni va tarkibi mamlakat kredit tizimining o'ziga xos xususiyatlari hamda tuzilishiga hamda uning moliya bozorlarining rivojlanish darajasiga bog‘liqdir. Pul massasi alohida elementlardan iborat bo'lib, bunday elementlar pul massasining holatini baholash jarayonida qo'llaniladi va uni tartibga solish uslublari va hajmlarini birmuncha aniqroq tanlashga imkon beradi. Ushbu pul agregatlari asosan toiovning turli shakllarda ifodalangan u yoki boshqa vositalarini hisobga olish asosida ajratiladi. Odatda, har bir agrégat nominal raqamga ega bo‘ladi. Raqamning o‘sib borishi bilan ushbu agrégat yordamida hisobga olinadigan vositalar soni ham oshadi. Shunday qilib, katta sonli koeffitsientli agrégat kichik indeksli (raqamli) agregatlarda hisobga olingan barcha pul mablag'larini o ‘z ichiga oladi. Faqat muomalada bo'lgan naqd pul mablag'larini hisobga oladigan M° pul agregati o ‘z m a’nosi va mohiyatiga ko‘ra birinchi bo‘lib hisoblanadi. M l — muomaladagi naqd pul mablag'lari (ya’ni, M° agregati), korxonalarning hisob-kitob, joriy va maxsus hisobvaraqlaridagi mablag‘lari, sug'urta kompaniyalari m ablag‘lari, aholining tijorat banklaridagi «talab qilib olingungacha» hisobvaraqlaridagi depozitlari. M2 — M l agregati + aholining banklardagi muddatli omonatlari. M3 — M2 agregati + davlat zayomlarining sertifikatlari va obligatsiyalari. M4 — M3 agregati + xorijiy valutadagi depozitlar. Shuni hisobga olish kerakki, bunday agrégatlarning belgilanishi turli mamlakatlarda turlicha amalga oshiriladi. Ushbu agregatlar o ‘z holicha mamlakat to ‘lov oboroti sohasida yuz beradigan jarayonlar, jam g 'arm alar hajm lari, shuningdek, ushbu jam g‘arm ani amalga oshirishda qo'llanilgan vositalarning sonli ifodasi vositalari hisoblanadi. Ular iqtisodiyotning joriy holatini belgilashga imkon beradi va keyingi vaziyatni prognoz qilishda ko‘maklashadi. Pul massasi agregatlari, iqtisodiyot monetizatsiyasi koeffitsientini hisobga olish yordamidagi hisob-kitob eng namunali hisob-kitobdir. Monetizatsiya koeffitsienti iqtisodiyotning pullar bilan ta’minlanishi darajasi yoki tovar aylanishining to io v vositalari bilan ta’minlanishi darajasini aks ettiradi. Bunday koeffitsient M2 pul agregati summasi va ushbu iqtisodiyotda mavjud bo'lgan xorijiy valutadagi depozitlarning YAMI hajmiga o ‘zaro nisbati sifatida hisoblab chiqiladi. Ushbu koeffitsientni hisob-kitob qilishda suratga birdaniga M2 agregatini va xorijiy valutadagi depozitlarni o ‘z ichiga oladigan M4 pul agregatini qo'yish qulayroq bo'ladi. Ushbu koeffitsient mohiyati idealda birga teng bo‘ladi. Shunga qaramasdan, teng bo‘ladi. Shunga qaramasdan, 0,7 yoki 0,8 darajasidagi natijalar yo‘l qo‘yilishi m umkin mohiyatlar deb hisoblanadi. Naqd pullar emissiyasi. Pul multiplikatori. Pullar markaziy emissiya banki faoliyati natijasida yaratiladi. Pullarni yaratish jarayoni ikki bosqichdan iborat boMadi. Pullarni yaratish jarayonining birinchi bosqichida markaziy emissiya banki asosiy yo‘nalishlar bo'yicha, shu jumladan, hukumatga, tijorat banklari, chet mamlakatlar, alohida korxonalarga bevosita kreditlarni berish yo‘li bilan (agar amaldagi qonunlarda shunday tartib nazarda tutilgan bo‘lsa), shuningdek, rasmiy oltin va valuta zaxiralarini ko‘paytirish orqali o ‘z aktivlarini ko‘paytiradi. Markaziy emissiya banki aktivlarining ko‘paytirilishi ayni bir vaqtda uning passivlarining ham mos ravishda o ‘sishini anglatadi, ya’ni pul bazasining tashkil etilishiga olib keladi. Pul bazasi muomaladagi naqd pullardan, shuningdek, tijorat banklarining mamlakat Markaziy bankidagi majburiy va majburiy bo'lmagan (ixtiyoriy va ortiqcha) zaxiralaridan iborat boMadi. Umuman olganda, tijorat banklarining zaxiralari deganda, mabodo bank omonatchilari to'satdan katta miqdordagi to‘lov talablarini qo‘ygani holda, uning tezkorlik bilan muomalaga kiritadigan aktivlari tushuniladi. Tijorat banklarining Markaziy bankdagi zaxiralari majburiy va majburiy bo‘lmagan (ixtiyoriy va ortiqcha) zaxiralardan tarkib topadi. Majburiy zaxiralar deganda tijorat banklarining Markaziy bankdagi omonatlari (depozitlari)ning qonuniy tartibda belgilab q o ‘yiladigan eng kam m e’yori tushuniladi. Majburiy bo‘lmagan (ixtiyoriy, ortiqcha) zaxiralar deganda tijorat banklarining Markaziy bankdagi vakillik hisobvaraqlarida majburiy zaxiralarning belgilangan m e ’y o r id a n ortiq miqdorda saqlanayotgan mablag‘lari tushuniladi. Tijorat banklari majburiy boim agan zaxiralar miqdorlarini o ‘z xohishiga ko‘ra o ‘zgartirishi mumkin. Shu munosabat bilan e’lon qilinadigan statistikada pul bazasini belgilashda bunday zaxiralarni muomaladagi naqd pullar tarkibida yuribdi deb hisoblab, ular ajratib ko‘rsatilmaydi. Masalan, 0 ‘zbekiston Respublikasi M arkaziy banki pul bazasining quyidagicha ta ’rifmi beradi: Pul bazasi 0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki muomalaga chiqargan naqd pullar va tijorat banklarining majburiy zaxiralarini o ‘z ichiga oladi. Pullarni yaratish jarayonining ikkinchi bosqichida tijorat banklari o ‘z mijozlari — korxonalar, tashkilotlar, aholini kreditlash uchun markaziy emissiya bankidan oigan kreditlardan foydalanadiki, bu pul massasining yaratilishiga olib keladi. Pul massasi tijorat banklari tizimidagi pul bazasining oshishi natijasida vujudga keladi va muomaladagi naqd pullardan hamda mijozlar hisobvaraqlaridagi pullar qoldiqlaridan iborat bo‘ladi. Bank multiplikatori pullarning bir tijorat bankidan boshqa tijorat bankiga harakati davrida tijorat banklarining depozit hisobvaraqlaridagi pullarning ko‘payishi jarayonidan iborat. Pul massasini ko‘paytirishning ushbu mexanizmi faqat ikki darajali bank tizimi (markaziy va tijorat banklari) amal qiladigan va to‘liq faoliyat yuritadigan sharoitda ishlashi mumkin. Bank multiplikatori mexanizmining amal qilishi jarayonida banklar mijozlarining hisobvaraqlarida pul mablagMarining to ‘planishi yuz beradi. Ushbu mexanizmning amal qilishi intensivligini hisob-kitob qilish uchun bank multiplikatori koeffítsientini hisob-kitob qilish formulasi qo'llaniladi: 1-R • 100% yoki pul massasi — R, bunda: R — markaziy bank belgilab qo'ygan majburiy zaxiralash m e’yori. Bank multiplikatori mexanizmi quyidagi usulda faoliyat yuritadi: Markaziy bank qandaydir tijorat bankiga kredit beradi va o ‘z navbatida ushbu tijorat banki o'zining mijoziga kredit beradi. Mijoz ushbu taxminan 10 ta birlikdan iborat kreditdan o ‘z majburiyatlarini to‘lash uchun foydalanadi. Pul mablag‘lari boshqa iqtisodiy subyektga borib tushadi va u bu mablag‘larni o ‘zining tijorat bankidagi depozitli hisobvarag‘ida joylashtiradi. Bankning ikkinchi mijozining hisobvarag'ida 10 ta birlik mavjud. Bank ushbu summadan majburiy zaxiralash fondiga muayyan foizni ajratadi. Bankda, masalan, erkin mablag'- larning 8 ta birligi qoladi va u ushbu mablag‘larni yana kreditga beradi. Bu operatsiya faqat shunday farq bilan takrorlanadiki, to‘rtinchi mijozning hisobvarag‘ida endi 8 ta birlik mavjud bo‘ladi. Bunday operatsiya muayyan muddat davomida takrorlanadi va natijada mijozlarning banklardagi hisobvaraqlarida Markaziy bank birinchi marta 10 ta birlikdan oshadigan summa (10+8+ va hokazo) paydo bo‘ladi. Shunday qilib, mazkur mexanizm iqtisodiyotga taqdim etilgan pul massasini muayyan summagacha naqd pulsiz shaklda ko'paytirishga imkon beradi, ushbu holatda belgilab qo‘yilgan majburiy zaxiralash m e ’yori qanchalik yuqori b o ‘lsa, kreditning aylanishi shunchalik tez tugaydi va bu mexanizmning amal qilishi natijasida qo'shimcha ravishda iqtisodiyotda shunchalik kam miqdordagi pullar paydo bo‘ladi. Pul massasi bilan pul bazasi o ‘rtasidagi nisbat pul multiplikatori deb ataladi. n , . ... Pul massasi Pul m ultiplikatori = ------------------- Pul bazasi Tijorat banklarining o ‘z mijozlariga (iqtisodiyotga) kreditlari bilan Markaziy bankning tijorat banklariga kreditlari o ‘rtasidagi nisbat kredit multiplikatori deb ataladi. Tijorat banklari tomonidan Kredi, muMplilcatori - beri'S° " k re il" a r-------------- M arkaziy bank tomonidan tijorat banklariga berilgan kreditlar Muomaladagi pullar miqdorining o'sishi to‘laligicha Markaziy bankning kredit emissiyasi bilan oldindan belgilanadi va har qanday yo'nalish b o ‘yicha m uqarrar tarzda pul bazasining o ‘sishiga va multiplikatorning ta’sirida pul massasining ko‘payishiga olib keladi. Pul massasining ko‘payishi inflatsiya sur’atlariga ta’sir ko'rsatadi. Naqd pul mablagiarining emissiyasi emissiyaning naqd pulsiz shakldagi pullar emissiyasidan kelib chiqadigan ikkilamchi turidir. Emissiyaning bu turi Markaziy bank tom onidan o ‘tkaziladi. Emissiyaning ushbu shakli markazlashtirilmagan shaklda bo ‘ladi va mintaqaviy MTMlari orqali amalga oshiriladi. Ushbu kassalar qabul qilgan mablag1 laming ortiqcha hajmi, ya’ni M TM bergan pullar miqdori tashkilotlar va banklarning M TM ga qaytargan mablag‘lar summasidan ortiq bo‘lishi kerak. Naqd pullar depozit hisobvaraqlarida turgan naqd pulsiz shakldagi pul mablag‘laridan hosil b o ‘ladi va tijorat bankining bank multiplikatori mexanizmining amal qilishi natijasida yaratgan pul massasining tarkibiy qismidan iborat b o ‘ladi.