Pul tizimi va pul muomalasi Reja

Inflyasiyadan chiqish uchun:

1. 
   Ishlab chiqarishni rivojlantirish, uni rivojlanishini raqbatlantirish (soliq tizimi, past foizli kreditlar va boshqalar bilan).
   
2. 
   Raqobatbardosh tovar ishlab chiqarish va uni jahon bozoriga chiqarish.
   
3. 
   Muomiladgi pul muassasini cheklash va boshqalar.
   

Xozirgi sharoitda inflyasiyaga qarshi kurashish choralari.

1. 
   Ish xaki va ijtimoiy tulovlarni indesasiyalab borish.
   
2. 
   Tijorat banklari kreditlari bo’yicha foizlarini kayta ko’rib chiqib turish.
   
3. 
   Pulning bankdan tashkariga xarakat qilishiga yo’l quymaslik (kassa apparatlarini joriy etish va boshqalar).
   
4. 
   Qimmatli qog’ozlar bozorini kengaytirish va boshqalar.
   

Inflyasiyaning iqtisodiyotga ta’siri.

1. 
   Ishlab chiqarishni stixiyaligi kuchayadi, tarmoqlar mutonosibligi bo’ziladi.
   
2. 
   Bo’sh mablaqlarni ishlab chiqarish sohasidan muomila (savdo) sohasiga oqib o’tishiga sabab bo’ladi.
   
3. 
   Tovarlarni normal xarakati bo’zilib bozordan bozorga kuchib yurishi sodir bo’ladi.
   
4. 
   Olib sotarlikga keng yo’l ochiladi.
   
5. 
   Iste’mol va extiyojni izdan chiqaradi. Qadrsizlangan puldan qochish uchun kerakli, keraksiz tovarlar sotib olinadi.
   
6. 
   Tovarlarni kreditga sotish qisqaradi.
   
7. 
   Bank foizlari oshadi, o’zoq muddatli kredit berish barham topadi.
   
8. 
   Aholi mablaqlarini jamqarmaga jalb etish qiyinlashadi.
   
9. 
   Barter munosabatlari vujudga keladi.
   
10. 
    Byudjet taqchilligi sodir bo’ladi, emissiyaga zo’r beriladi va u inflyasiyani yanada kuchaytiradi.
    

Muomiladagi pul massasi va uni boshqarish. Pul muomilasini barqarorlashtirish yo’llari.
Ma’lumki, bozor iqtisodiyoti tovar-pul munosabatlariga asoslangan.
Tovar muomilasini taminlash pul miqdoriga ko’p jihatdan boqliq.
Pul muomilasi qonuni - muomila uchun zarur bo’lgan pul miqdorini belgilaydigan, tovar-pul munosabatlarini o’zida aks ettiradigan qonundir. Bu qonunga ko’ra muomila davrida muomilaga zarur bo’lgan pul miqdori barcha tovarlar so’mmasiga to’qri proporsional pul aylanishi tezligiga teskari proporsional o’zgaradi.
Xozirgi sharoitda muomila uchun zurur bo’lgan pul miqdoriga quyidagi omillar ta’sir etadi.

1. 
   Sotiladigan tovarlar miqdori (ko’p bo’lsa ko’p va aksincha)
   
2. 
   Tovarlarni baho darajasi (yuqori bo’lsa ko’p va aksincha)
   
3. 
   Kreditni rivojlanish darjasi (rivojlangan bo’lsa naqd pul kam talab etiladi.)
   
4. 
   Naqd pulsiz xisob kitoblarni rivojlanish darajasi
   
5. 
   Pulni aylanish tezligi
   

Muomila uchun zurur bo’lgan pul miqdorini yuqoridagi omillarni hisobga olgan holda quyidagi formulada ifodalash mumin.

Bunda: MUZBPM – muomila uchun zarur bo’lgan pul miqdori
STVXM – sotiladigan tovar va xizmatlar mikdori
ShKVNPXKB – shundan kreditga va nakd pulsiz xisob – kitoblar bo’yicha
MBTM – majburiyatlar bo’yicha to’lovlar miqdori
ShBBKTM – shundan bir – birini qoplaydigan tulovlar miqdori
PMVTVSUAT – pulning muomila va tulov vositasi sifatida o’rtacha aylanish tezligi.
Muomila uchun zurur bo’lgan pul miqdorini aniqlashda kassa aylanmasi xomcho’ti hamda aholi daromadlari va xarajatlari balansidan ham keng foydalaniladi.
Kassa aylanmasi xomcho’ti 1991 yildan boshlab mamlakatda kreditni rivojlantirish va kassa rejalari o’rniga tuzila boshlandi. Uni to’zishdan maqsad naqd pulga bo’lgan extiyojni butun respublika va bank muassalari buyicha aniqlash hamda pul muomilasini barqarorlash tadbirlarini ishlab chiqishni amalga oshirishdan iborat.
O’zbekiston Respublikasi MB-ning 2005 yil 20 avgustdagi yuriqnomasiga binoan kassa aylanmasi xomcho’ti quyidagi asosiy kirim mablaqlari va naqd pullar chiqimi yo’nalishari buyicha to’ziladi.