Pul tizimining barqarorligi va unga ta’sir qiluvchi omillar reja: Kirish

Inflyasiya quyidagi shaklda nomoyon bo’ladi. 
• Tovar va xizmatlar bahosining o’zluksiz va tartibsiz o’sib borishi natijasida 
pulning qadrizlanishi va uni sotib olish qobiliyatining tushib ketishi. 
• Chet el valyutasiga nisbatan milliy valyuta kursining tushib ketishi. 
• Milliy pul birligida oltin narxining oshib borishi va boshqalar. 
Xalqaro amaliyotda inflyasiyaning quyidagi turlari mavjud. 
1. Sudraluvchi inflyasiya. Baholarning o’rtacha yillik usishi 5-10 
foizdan oshmaydi. Inflyasiyaning bu turi ko’proq rivojlangan mamlakatlarga xos 
bo’lib, malakaviy iqtisodiy rivojlanish darajasiga kadar baholar oshishi 3-4 % 
atrofida ham bo’lishi mumikin. Bu inflyasiya aksincha ishlab chiqarishni yanada 
rivojlantirishni takomillashtiruvchi omil sifatida nomoyon bo’ladi. 
2. So’zib yuruvchi inflyasiya. Bunda narx navo tezroq o’sa boshlaydi. 
Iqtisodiy o’sish suratlari pasayadi., ishsizlik ko’paya boradi. 
Inflyasiya yiliga 8-12 % atrofida bo’ladi. 
3. Shiddatli. Bunda baholarni o’rtacha yillik o’sishi 10-100 % (ba’zida 200 
% gacha) bo’lishi mumkin. Inflyasiyaning bu turi rivojlanayotgan 
mamlakatlarga xos. 
4. Giperinflyasiya. Baholarning o’sish sur’atlari yiliga 200 foizdan oshib
ketadi. Bu inflyasiya mamlakatlar iqtisodiy rivojlanishining inqirozli davriga 
mos keladi va u iqtisodiyot tarkibiy qismlarini o’zgarishi bilan bog’liq. 
Adabiyotlarda shu kabi stagflyasiya (inflyasiyani iqtisodiy tanglik bilan 
birgalikda yuz berishi), loqal (bir mamlakat yoki jahon miqyosida), ichki (bir 
mamlakat ichida), ochiq (qachonki baholari o’sishi sezilgan holda), yopiq (sekretiy 

---

28 
– tovar va xizmatlar sifatini baho o’zgarmagan holda yomonlashuvchi, tovar defiseti 
sodir bo’lganda) inflyasiya tushunchalari mavjud. 
Inflyasiyadan farqliroq deflyasiya narx-navo pasayishini, pul qadrini 
ortishini bildiradi. U sababli inflyasiyadan yutqazishlar deflyasiya yordamida 
qoplanishlar sodir bo’ladi.