Pul va banklar fanidan mustaqil ishi

Pul ta'minoti - xizmat ko'rsatuvchi iste'molchi, to'lov va jamlangan
mablag'lar majmui iqtisodiy aloqalar jismoniy va yuridik shaxslarga, shuningdek davlatga tegishli. YaIMni amalga oshirishga xizmat qiluvchi pul harakati jarayoni pul muomalasi deyiladi. YaIMni realizatsiya qilish jarayoni va pul muomalasi o‘rtasida ichki bog‘liqlik mavjud: YaIMni realizatsiya qilishning nominal hajmi qanchalik kata bo‘lsa, pul oqimi shunchalik ko‘p bo‘ladi va aksincha.

3. Pul agregatlari va ularning tarkibi.
Pul agregati - bu naqd pul yoki pul bozori fondlari kabi pullarni hisobga olishning rasmiy usuli.
1. Pul agregatlari milliy iqtisodiyotdagi pul massasini o'lchash uchun ishlatiladi.
2. Pul bazasi - bu muomaladagi pullarning umumiy hajmini va tijorat
banklarining markaziy bank ichidagi zaxiralarning saqlangan qismini o'z ichiga olgan yig'indisi.
3. Federal zaxira pul agregatlaridan ochiq bozor operatsiyalari iqtisodiyotga
qanday ta'sir qilishini ko'rsatuvchi vosita sifatida foydalanadi.
Pul bazasi (MB yoki M0) pul massasi bo'lib, u deyarli kuzatilmaydi va pul
massasidan farq qiladi, ammo shunga qaramay juda muhimdir.Bunga
muomaladagi pullarning Markaziy bank ichidagi tijorat banklari zaxiralarining
saqlangan qismiga qo'shimcha ravishda etkazib berilishi kiradi. Bu ba'zan yuqori quvvatli pul (HPM) deb nomlanadi, chunki uni fraksiyonel zaxira banking orqali ko'paytirish mumkin. Pul agregatlarining ta'siri. Pul agregatlarini o'rganish mamlakatning moliyaviy barqarorligi va umumiy salomatligi to'g'risida muhim ma'lumotlarga ega bo'lishi mumkin. Masalan, juda tez o'sadigan pul agregatlari inflyatsiyani haddan tashqari ko'tarish qo'rquviga olib kelishi mumkin. Agar muomalada bir xil miqdordagi tovarlar va xizmatlar uchun to'lash uchun zarur bo'lgan miqdordan ko'proq pul bo'lsa, narxlar ko'tarilishi mumkin. Agar ortiqcha inflyatsiya yuzaga kelsa, markaziy bank guruhlari foiz stavkalarini oshirishga yoki pul massasining o'sishini to'xtatishga majbur bo'lishi mumkin. Pul aylanishi – bu naqd pullik va naqd pulsizlik olib boriladigan hisob kitoblarning yig’indisidir. Pul aylanishi asosan ikki belgiga:
1.Jami ijtimoiy mahsulot ishlab chiqarish
2.Pulni funksiyalariga ko’ra tarkibiy qismlarga bo’lish mumkin.
Jami ijtimoiy mahsulotni ishlab chiqarish jarayoni bilan bog’liq holda pul
aylanishi: tovarlarni ishlab chiqarish va sotish, kapital qurilish bilan bog’liq
aylanishga, hamda tovar va ularning xarakati bilan bog’liq bo’lmagan aylanishga bo’linadi. Tovar ishlab chiqarish va sotish jarayonidagi pul aylanishiga ishlab chiqarishga tegishli ishlab chiqarish vositalarini sotib olish, mahsulotni sotish, tegishli tashkilotlar bilan hisob – kitoblar olib borish kiradi, ikkinchisiga capital qurilish va ta’minlash sohasidagi hisob – kitoblar kiradi. Tovar va ularni xarakati bilan bog’liq bo’lmagan aylanishga milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlash bilan bog’liq to’lovlar va boshqa tovar xarakati bilan bog’liq bo’lmagan to’lovlar kiradi.Pul funksiyalariga va to’lov turiga ko’ra pul aylanishi naqd pullik va naqd pulsiz aylanishga bo’linadi. Umuman pul aylanishi quyidagi belgilari bo’yicha guruhlanadi:

1. Pullik munosabatlarning turiga ko’ra:
a) Tovar – moddiy qiymatlarni ayriboshlash jarayonidagi pul aylanishi
b) Tovar xarakteriga ega bo’lmagan hisob – kitoblardagi pul aylanishi
2. To’lov usuliga ko’ra:
a) Naqd pullik
b) Naqd pulsiz
3. Pul munosabatlari ishtirokchilarining hududiy joylashishiga ko’ra:
a) Bir hudud miqyosidagi pul aylanishi
b) Hududlararo pul aylanishi
4. Pulni to’lov jarayonidagi ishtirokiga ko’ra:
a) Aktiv pul aylanishi – to’lov jarayonida bevosita ishtirok etayotgan pul
massasi
b) Passiv pul aylanishi – ma’lum davr ichida, vaqtincha muomilada ishtirok
etmayotgan pul massasi (jamgarmadagi, hisob – varaqlardagi bo’sh pul
mablag’lari).
Pul aylanishi holatini tartibga solish bo’yicha xukumat organlari tegishli
tartibda monetar va fiskal siyosatini olib boradi.