Pulning paydo bo`lishi, zarurligi va funktsiyalar fanning predmeti va vazifalari. Pulning paydo bo`lish sabablari. Pul shakllari va turlarining evolyutsiyasi. Pulning mohiyati va uning namoyon bo`lish shakllari

Kripto-valyutalar
Zamonaviy amaliyotda so`nggi o`n yil ichida kvazi pullarning
maxsus keng tarqalgan virtual pullar - "kriptovalyutalar" deb
36
nomlangan turi yuzaga keldi. Ko`pincha, kripto valyutasi to`lov
vositalarining maxsus turi sifatida ishlatiladi va shuning uchun pul
bilan bog’liq. Kripto valyutasi nomoddiy va aslida bu shunchaki
raqamli valyutaning kodi (turi) bo`lib, uning chiqarilishi va hisobga
olinishi kriptografik usullarga asoslangan va hech qanday tartibga
solinmagan. Rasmiy ravishda u mahsulot yoki xizmatga
almashtirilishi mumkin bo`lgan o`ziga xos bonus vazifasini bajaradi.
Kripto-valyutaning emissiyasi - bu kompyuter operatsiyalari
bloklari zanjirini yaratish uchun hisoblash mashinalari quvvatidan
foydalanish jarayondir. Har bir blok yaratilishning to`g’riligi va
murakkabligi uchun ma’lum mezonlarga javob berishi kerak, ular
uchun xejirlash algoritmlari qo`llaniladi. Shuning uchun kriptovalyutalarning boshlang’ich qiymati iste’mol qilinadigan elektr
energiyasining narxidir.
Kripto-valyutalarning ikkilamchi qiymati ularga bo`lgan talab
bilan belgilanadi. Bu uch xil bo`lishi mumkin:
1) spekulyativ investor (kripto valyutasini yuqori narxda sotish
umidida sotib olish);
2) tovarlarni sotib olish (kripto valyutasi uchun);
3) kripto valyutasini boshqa hisob raqamiga komissiyasiz
o`tkazish (yoki 0,1% dan kam). Kripto-valyutalarning yakuniy yoki
yakuniy emissiyasi ham narx belgilashda muhim rol o`ynaydi.
Kripto-valyutalarning eng mashhurlari bitkoinlardir. Bitkoin
emissiyasining hajmi 21 million koinlarning umumiy soni bilan
cheklangan. Tranzaksiyalarni qayta ishlash va emissiya bank
vositachiligisiz tarmoqning sa’y-harakatlari bilan noma’lum holda,
jamoaviy ravishda amalga oshiriladi.
To`lovning maxsus shakli sifatida kripto valyutasi bugungi
kunda misli ko`rilmagan mashhurlik va tarqatishga ega bo`ldi.
Kripto-valyuta bozorining faollashishi ularning dollarga
nisbatan qiymatining tez sur`atlarda o`sishiga olib keldi. Rossiyada,
bitkoinlarni bir necha o`nlab kompaniyalar, asosan oziq-ovqat
tarmoqlari qabul qiladilar: Masalan: Kill Fish fastfud barlari va
Subway metro restoranlari, shuningdek “Raketa” soat fabrikasi.
Rossiya Banki ularni tovarlarga (ishlarga, xizmatlarga) yoki naqd
pulga va chet el valyutasiga almashtirishni hali qo`llabquvvatlamaydi.
37
Mamlakat rivojlanishining asosiy vositalaridan biri pul bo`lib,
bozor iqtisodiyotiga o`tish va unda faoliyat yuritishda uning o`rni va
ahamiyati yanada oshib boradi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul unga
yuklatilgan vazifalarni bajargandagina u iqtisodiyotni barqaror ushlab
turishga va taraqqiy ettirishga xizmat qiladi.
O`zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoev tomonidan
bugungi kundagi islohotlarning «Yo`l xaritasi» sifatida 2017 yil 2
fevraldagi PF-4947-sonli farmoni bilan qabul qilingan «2017-2021
yillarda O`zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yo`nalishi bo`yicha Harakatlar strategiyasi»da belgilab berilgan
iqtisodiyotni rivojlantirish, erkinlashtirish va tartibga solishning
tamomila yangi ustuvor yo`nalishlari bo`lib xizmat qilmoqda.
Harakatlar strategiyasining uchinchi yo`nalishida belgilanganidek,
bugun bank tizimi oldida mamlakat taraqqiyoti uchun dolzarb
masalalar, jumladan, valyuta siyosati va bozorini xalqaro talab hamda
andozalar asosida erkinlashtirish, milliy valyuta barqarorligini
mustahkamlash, unga erishishda pul-kredit siyosati instrumentlarining
rolini kengaytirish, bank tizimini bugungi kun talabidan kelib chiqib
isloh qilish, uning moliyaviy barqarorligini mustahkamlash,
ko`rsatilayotgan bank xizmatlari sifatini oshirish va turini ko`paytirish
kabi vazifalar turibdi.