Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Xitozan 
Signal molekulalari
- ■- 
s e - # * ir e t s e p to r
Ц
/ •
 
F
Signalni uzatuvchi 
ЦшШ 
hujayra yadrosi
Hujayra yadrosi
Himoyalovchi 
Hujayia membianasi
35-rasm. Hujayraning membranali retseptorlarini xilma-xilligini ionotrop 
retseptor (ion kanali) va metabotrop retseptor. «Retseptor - hujayra yadrosi» 
tizimida signalni uzatishda ikkalamchi vositachilar (posredniklar) 
ishtirok etadilar.
Membranali retseptorlami ko‘pchiligi uglevod zanjirlar bilan 
bog‘lanib, glikoproteinlar hosil qiladi. Bunday retseptorlar bir necha 
monosaxarid qoldiqlari saqlaydi. Monosaxaridlar esa, har xil shaklga 
ega bo‘lib, ulami ba’zilari (shoxlanganlari) antennalami eslatadi (36- 
rasm). Bunday «antennalami» funksiyasi - tashqi signalni tanib olishdir. 
Ikki qo‘shni hujayralami «antennalari» bir-birlari bilan bog‘lanib, 
hujayralami yopishishlarini ta’minlab beradi.

---

36-rasm. Hujayra membranasi strukturasidagi membranali retseptorlar 
(plazmalemmalar): 1- membranalarni lipidlari bilan bog'langan uglevodlar
(glikolipidlar); 2 - glikoproteid tabiatli retseptorlarni bo ‘sh uchlari;
3 - antennalar; 4 - lipidlarni bimolekular qavatidagi gidrofil uchastkalar;
5,6 - retseptorlar; 7 -lipidlarni bimolekular qavatidagi gidrofob qismlar.
10. Membranalarni retseptorlik funksiyasini o‘rganish va yangi 
nanobiotexnologiyalar yaratish
Hujayra membranalarini retseptorlik funksiyasini o‘rganishda, trans- 
membranalik oqsillami (ulami GPCR deb ham ataladi) o‘rganish alohida 
istiqbolli hisoblanadi. Bu ishlab chiqariladigan dorivor moddalarni 
uchdan bir qismi, hujayraga faqat GPCR oqsil-retseptorlar bilan o‘zaro 
munosabatga kelishishlari bilan bog‘liq. Shuning uchun ko'plab dorivor 
moddalarni samaradorligi ulami hujayra membranasida lokalizatsiya 
bo‘Igan GPCR oqsillar orqali bogMana olishi bilan bog‘liq.