Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

4. Elementar biologik membrana haqida tushuncha
Plazmalemma (hujayra membranasi)ga o‘xshagan tuzilmalarni 
hujayrada keng tarqalganligi, ulami tuzilishini universalligi «elementar 
biologik membrana» tushunchasini fanga kiritishga asos bo‘ldi. 
Elementar 
biologik membranaga asosan, lipidlami ichki molekular 
qavati (lipidli qo‘shqavat) va ulami har ikki tomoni hamda ichida 
joylashgan oqsillar xizmat qildi. Hujayrani stmktura qismi membranali 
va membranasi boMmagan organoidlar (organellalar)ga boMinadi. 
Organoidlar deb - hujayrani ma’lum tuzilishga ega boMgan va spetsifik 
funksiyani bajaruvchi doimiy qismiga aytiladi. Membranali organoidlar 
tarkibida biologik membranalar ishtirok etadi (76, 77-rasmlar).
Goldji apparati
Sitoskelet
Silliq endoplaz- 
matik
Yadro qobig‘i 
Yadrocha 
Yadro
Donador endoplaz- 
matik to‘r
Sentno
Lizosomalar
Ribosomalar
Mitoxondriya
Sitoplazma
Plazmatik
membrana
76-rasm. Tirik hujayrani membranali va membranasiz organoidlari.
132

---

Hujayra (plazmatik) membranalari, hujayra yadrosi, endoplazmatik 
to‘r, plastinkasimon kompleks (Goldji apparati), mitoxondriyalar, 
lizosomalar, 
peroksisomalar, 
xloroplastlar, 
mikrovorsinkalar 
membranali organoidlarga kiradi. Membranasiz organoidlar o‘zini 
shaxsiy o‘rab turadigan membranasiga ega bo‘lmagan organoidlar 
bo‘lib, 
ularga 
ribosomalar, 
mikronaychalar, 
mikrofilamentlarga 
(sitoskeletlar) o‘xshagan organoidlar kiradi.
Xloraplast
77-rasm. О ‘simliklarni membranali va membranasiz organoidlari.
5. Biologik membranalar asosida nanostrukturalar yaratish
Elementar biologik membranalami lipidli qo‘shqavatlarini noyob 
xossalari biotexnologiya, tibbiyot va sanoat ishlab chiqarishining har xil 
sohalarida faoliyat ko‘rsatayotgan olimlar va injener-konstruktorlaming 
diqqat-e’tiborini o‘ziga tortgan.