Q. M. Murodov, D, Q, Murodova

 
Javob: 
 
16-masala. Namuna massasi – 10 mg. Benzolga taalluqli xromato-
grafik cho„qqi balandligi 8,2 sm, uning yarim balandligining eni 1,5 sm. 

---

71 
Detektor-katarometr. Detektorning benzolga nisbatan sezuvchanligi 5 
∙10
3
mV sm
3
/mg, registrator sezuvchanligi 0,2 sm/mV. Harakatli faza 
oqim tezligi 50 sm
3
/mm. Diagramma lentasi tezligi 2400 mm/soat. 
Echish: Benzolning xromatografik cho„qqisi yuzasini 
hisoblaymiz: 
Detektor 
sezuvchanligi 
tenglamasidan 
namuna 
tarkibidagi 
benzolning massasini aniqlaymiz: 
Benzolning namuna tarkibidagi massa ulushini aniqlaymiz: 
Javob: 1,65% 
17-masala. 
Katarometr 
detektorining 
sezuvchanligi 
2∙10
3
mV∙sm
3
/m
2
. Tarkibida 10
-3
% hajmiy ulush propan saqlagan aralashma 
analiz etilganda xromatograf potensiometrining qabul qiluvchi analitik 
signal qiymatini aniqlang. 
Yechish:
⁄
Demak, har 100 ml aralashma 1,97∙10
-3
mg propan saqlaydi. U 
holda 1 sm
3
aralashma (1ml) 1,97∙10
-5 
mg propan saqlaydi. 
⁄
⁄
Javob: 4•10
-2
mV 

---

72 
18- masala. Alanga ionizasion detektorning propan bo„yicha 
sezuvchanligi 1,5∙10
-8
mg/s ga teng. Namuna hajmi 1sm
3
, undagi 
butanning hajmi 10
-3 
%. Kolonkaning samaradorligi butan uchun n = 
1000. Butanning tutilish vaqti 4 min, bug„ining zichligi 2,7 mg/sm
3
. 
Asbobning sezuvchanligi yetarli ekanligini isbotlash kerak.
Yechish. Butan va propan – gomologlar. Ularga nisbatan detektor 
sezuvchanligi amalda bir xil. Namuna tarkibidagi butanning og„irligini 
aniqlaymiz: 
Butan xromatogrammasining cho„qqi enini aniqlaymiz: 
⁄
√ 
⁄ √
⁄
Butan oqimi hisoblanadi: 
⁄
Javob: Bu qiymat detektorning sezuvchanligidan yuqori. 
19-masala.Kalsiy-D pantotenat tarkibidagi qoldiq erituvchi 
metanolni aniqlash uchun 200 mg preparat 10 ml hajmli o„lchov 
kolbasida suvda eritiladi va undan 2 mkl namuna olib gaz 
xromatografiga analizga yuborildi. Parallel ravishda standart eritma 
tayyorlandi, buning uchun 125 mg metanol 1000 ml suvda eritiladi. 
Undan ham 2 mkl namuna olinib xromatografik usulda analiz qilindi.
Preparat tarkibidagi metanol quyidagi usulda aniqlanadi: 
2 mkl namuna tarkibidagi metanol massasi aniqlandi:

---

73 
Namuna tarkibidagi metanol massasi aniqlanadi: 
Preparat tarkibidagi metanolning massa ulushini aniqlaymiz: 
Javob: 0,02% 
20-masala. Uglevodorod gazlari tarkibida hosil bo„lgan C
6
– C
8 
aromatik uglevodorodlar miqdorini aniqlash uchun 2,0342 g namuna 
tarkibiga 0,4168 g oktan (ichki standart) qo„shildi va 2·10
-3
sm
3 
aralashma xromatografga yuborildi. Xromatogrammada quyidagi 
natijalar olindi: 
(oktan);
(benzol); 
(toluol); 
(etilbenzol, meta- va para-
ksilol ara-lashmasi); 
(o-ksilol); 
(stirol). 
Ichki standart usuli xromatograf detektori bir yoki bir necha 
moddalarni sezmagan hollarda qo„llaniladi. Komponentlarning namuna 
tarkibidagi massa ulushi quyidagi tenglama bilan topiladi: 
⁄
– standart modda massasining analiz qilinayotgan namuna 
massasiga nisbati. 
Hisoblash: 
⁄
- qiymatlar ilmiy adabiyotlardan olingan. 
Namuna tarkibidagi benzol miqdorini hisoblaymiz: 

---

74 
Qolganlari:
Barchasining umumiy miqdori 90,1% ni tashkil etdi. Demak, xromato-
graf detektori аralashma tarkibiga kiruvchi 9,9 % moddalarni sezmagan.